Buitenplaatsen en landhuizen. Het L-vormige huis De Oliphant (Kromme Zandweg 90, Zuid) bestaat uit een tweebeukig bouwdeel (links) en een korte vleugel met uitbouw (rechts).
Het werd in 1591-'92 gebouwd voor Cornelis van Coolwijk in het buurtschap Nieuwesluis bij Heenvliet. Hendrik Trip liet het huis rond 1659 verhogen en verder onderging het enige veranderingen in de 18de eeuw.
Na 1899 was het in gebruik als melkfabriek tot de restauratie van 1930 onder leiding van A.A. Kok.
Vanwege havenuitbreidingen is het huis in 1975-'77 afgebroken en op de huidige plek herbouwd. Het huis 's-Gravenhof ('s-Gravenweg 168, Kralingen) kwam in 1723 tot stand naar ontwerp van Adriaan van der Werff voor Pieter Barbet, stichter van de Kralingsche Katoenmaatschapij, en heeft een pronkrisaliet in Lodewijk XIV-stijl.
Het huis werd in 1839 verbouwd en heeft een rechter aanbouw (in 1885 verhoogd). Het rond 1775 opgetrokken huis Buitenzorg ('s-Gravenweg 152-154, Kralingen) bezit een pronkrisaliet in Lodewijk XVI-stijl.
Opvallend is de bijbehorende ophaalbrug gecombineerd met een verhoogde voetgangersbrug (kwakel). De villa Trompenburg (Honingerdijk 70, Kralingen) is een in de kern uit 1825 daterend huis, gebouwd voor H.
Wachter.
Na de aankoop door cargadoor J.
Smith werd het in 1859 haaks uitgebreid met een neoclassicistisch bouwdeel. Rond 1910 verrees aan de rechterzijde een uitbouw, waardoor een U-vormige plattegrond ontstond.
Bij het huis horen een stalgebouw (circa 1880) en een functionalistische tuinmanswoning (Honingerdijk 64; 1932, J.B. van Loghem). Het in 1716 door Archibald Hope gebouwde huis De Ypenhof werd in 1927 door A.J.M.
Goudriaan gekocht en vervolgens afgebroken. Hij liet een nieuw huis bouwen (1985 afgebrand) met de nog bestaande expressionistische portierswoning met rieten dak (Laan van Ypenhof 4, Kralingen; 1929, W.
Kromhout).Aan de zuidwestrand van de oude stad lagen enkele buitenplaatsen. Bewaard bleef het rond 1800 voor J.A. Nottebohm gebouwde huis De Heuvel (Baden Powelllaan 12), een eenlaagspand met mezzaninoverdieping, eenlaags zijvleugels en een omlijste ingang in empirestijl. Het in vroege chaletstijl uitgevoerde, wit gepleisterde koetshuis met bovenwoning (Baden Powelllaan 14) dateert uit 1858 en is ontworpen door J.F. Metzelaar. Deze gebouwen met de bijbehorende grond heeft men in 1875 aan het naastgelegen Park toegevoegd.
Nadat de reder A. van Hoboken in 1811 het landgoed Dijkzigt had gekocht, liet zijn zoon in 1851-'52 de villa Dijkzigt (Westzeedijk 345) bouwen. Dit tweelaags pand in eclectische stijl met veel rondbogen en een achthoekige toren is een ontwerp van J.F. Metzelaar. Het omringende park werd door J.D. Zocher ontworpen. Tot de verkoop van deze buitenplaats aan de stad in 1924 bleef het een groene oase en daarna vormde het de basis voor het door W.G.
Witteveen ontworpen uitbreidingsplan Dijkzigt (1926). In het huis is na een verbouwing (1993-'94) het Natuurhistorisch Museum gevestigd.
In de Muizenpolder (1702) bleven enkele koetshuizen van de daar gebouwde buitenplaatsen bewaard, zoals Westzeedijk 110 (1872) van ‘Rozenlust’ en bij Parklaan 17 (circa 1855) van ‘Schoonoord’. De bijbehorende 18de-eeuwse huizen heeft men door nieuwere villa's vervangen; in 1926 verving men ‘Schoonoord’ Parklaan 17 door een villa in Nieuw-Historiserende stijl. De forse wit gepleisterde villa Maaslust (Parklaan 9), met hoger opgetrokken middenrisaliet en een fronton met palmetten, verrees in 1874 voor de bankier R. Mees in een op het werk van K.F. Schinkel geïnspireerd Grieks-neoclassicistisch ontwerp van J.M. van Binsbergen en J.C. Bellingwout.
Iets meer Italiaansneoclassicistisch en ontworpen met een composiete portico is de villa Welgelegen (Parklaan 15), gebouwd in 1872 voor de reder P. van Ommeren. Snoepwarenfabrikant A.M.F. Jamin liet in 1924 een nieuw trappenhuis met lichtkoepel en glas-in-lood (1925, E. Warffemius) toevoegen.
