Dorp, ontstaan in de middeleeuwen. De bebouwing concentreerde zich ten zuiden en zuidoosten van de kerk en bij de brug over de Franekervaart.
Na 1850 groeide het dorp uit, met name langs de drie uitvalswegen: Kleasterdyk, Meamerterdyk, Spannumerdyk. Vanaf circa 1930 is Winsum aan de zuidoostzijde gegroeid.
