guillotine-snede

betekenis & definitie

bij arm- of beenamputatie soms gebruikte snij richting-, guillotinemethode: tonsillectomic volgens Sluder; guillotine: valbijl, tijdens de Franse Revolutie in gebruik genomen.

Ten onrechte meent men dikwijls dat de ex-jezuïet Joseph Ignace Guillotin (1738-1814), hoogleraar in de anatomie en lid van de Franse Nationale Vergadering, de uitvinder van de valbijl is. Niets is minder waar, het moordwerktuig was al eeuwen oud. Reeds in de dertiende eeuw maakten Vlaamse keuren melding van het afslaan van het hoofd door een soort valbijl. In Italië kende men het toestel onder de naam mannaia, in Engeland heette het de Scottish maiden en de Fransen spraken al twee eeuwen van de doloire (Sanders).

Wel deed Guillotin in 1789 de Nationale Vergadering het voorstel de doodstraf in overeenstemming te brengen met de gelijkheid van iedere burger. De vroeger mensonterende praktijken moesten door een snelle chirurgische methode worden vervangen. In het Journal des Etats Généraux is de tekst van zijn pleidooi, dat overigens de lachlust van de leden opwekte, weergegeven: ‘Het mechaniek valt bliksemsnel, het hoofd vliegt eraf, het bloed spuit eruit, de mens is niet meer.’ (Schama) Deze ‘waardige executie’ was tot kort daarvoor aan de adel voorbehouden. Twee jaar later werd Guillotins voorstel aangenomen. Guillotin stoorde zich eraan dat dit moordwerktuig zijn naam droeg en wilde met de verdere ontwikkeling van het apparaat niets te maken hebben. Dat werd overgelaten aan Antoine Louis (1723-’92), secretaris van de Académie de Chirurgie. Ook Louis ergerde zich blauw toen zijn vijanden probeerden het toestel louison of louisette te noemen, maar, zo concludeerde hij, ‘zij zijn er niet in geslaagd dit in de plaats van de naam guillotine te stellen’ (Sanders).

In 1792 werd de guillotine in gebruik genomen. Tijdens de Terreur verloren naar schatting zeventienduizend mensen hun hoofd onder de valbijl.