een bloeduitstorting in de hersenen, apoplexia cerebri; zo noemt men iedere gevolgtoestand van een ernstige stoornis in de bloedsomloop van de (grote) hersenen; heel vaak is dit géén bloeding, maar juist een hersenverweking ten gevolge van het verstopt zijn van een der grotere slagaders (meestal thrombose bij aderverkalking, soms embolie, soms kramp van het bloedvat). Het begin is bijna steeds plotseling en gaat dan gepaard met bewusteloosheid.
De andere verschijnselen hangen af van de plaats waar de circulatiestoornis zit. Meestal is één helft van het lichaam verlamd (hemiplegie) en één helft van het gezichtsveld van beide ogen blind (hemianopsie). De verlamming wordt na enige tijd spastisch en werkt daardoor ook bij gedeeltelijk herstel (hemiparese) hinderlijk bij het lopen.Wanneer de aandoening in de linker-hemisfeer zetelt (bij linkshandigen in de rechter) treden ook verschijnselen van afasie e.d. op. Alle verschijnselen kunnen verregaand herstellen, al vergt dit soms veel tijd en dus geduld. Een beroerte kan zich herhalen (dat hangt ook sterk van de oorzaak af), maar dit is niet noodzakelijk. De grote componist Georg Friedrich Händel kreeg een zeer ernstige beroerte op 52-jarige leeftijd, schreef later nog zijn grootste werken, die hij tot op 74-jarige leeftijd zelf dirigeerde.
Een beroerte zonder bewusteloosheid en met weinig verschijnselen die snel verdwijnen, noemt men wel een „stille beroerte”; deze berusten vaak op vaatkrampen. Andere oorzaken zijn aderverkalking (zie ook arteriosclerosis cerebri), niervergiftiging (zie uraemie) en andere oorzaken van verhoogde bloeddruk (zie hypertensie). Bij jeugdige personen is de oorzaak soms een bloeding uit een klein aangeboren aneurysma; daarbij treedt vaak opvallende nekstijfheid op; de neurochirurg kan de diagnose stellen door een arteriogram en in veel gevallen door operatie herhaling voorkomen. N.B. het woord beroerte wordt ook wel gebruikt in gevallen van plotselinge dood door andere oorzaken (bijv. hartblock e.d.); zie ook hitteberoerte.
