Het weergeven van gedachten in een roman of verhaal kan op twee manieren gebeuren: ofwel door óver die gedachten te vertellen ofwel door het denkproces zo letterlijk mogelijk weer te geven.
In het eerste geval staat er dan bij voorbeeld: ‘Zij dacht eraan hoe ze gisteren nog... Maar toen schoot haar te binnen dat ...’ enz. In het tweede geval kruipt de schrijver in de huid van zijn personage en geeft diens gedachten rechtstreeks weer. Dit heeft vaak tot gevolg dat de normale zinsbouw en interpunctie gedeeltelijk of zelfs helemaal verdwijnen, want mensen denken nu eenmaal niet in welgevormde zinnen maar in flarden van zinnen en losse woorden. Zo’n directe weergave van een denkproces wordt een innerlijke monoloog genoemd, in het Frans monologue íntérieur, in het Engels stream of consciousness (bewustzijnsstroom).
Veel antiromans zijn niets anders dan een grote innerlijke monoloog. Verreweg de beroemdste innerlijke monoloog uit de wereldliteratuur is het slot van Ulysses (1922) van James Joyce: vijftig bladzijden erotische gedachtestroom van de vrouwelijke hoofdpersoon Molly Bloom, zonder één leesteken of hoofdletter. Een klein fragment: ...wat opwindend zou het zijn om met hem te gaan winkelen en in een nieuwe stad inkopen te doen moest die ring maar achterlaten die moet je maar draaien en draaien om hier over de knokkel te krijgen anders gaat het nog de hele stad door in hun kranten of geven het ze het bij de politie aan maar ze denken vast dat we getrouwd zijn o ze kunnen voor mijn part stikken mij een zorg hij heeft geld volop en trouwen doet hij toch niet dus is het maar beter als iemand hem losmaakt kon ik maar aan de weet komen of ik bij hem in de smaak val ik zag er wat flets uit natuurlijk toen ik me van dichtbij in de spiegel bekeek om me te poederen...
