Vóór de uitvinding van de boekdrukkunst werden alle boeken met de hand geschreven; zo’n ‘boek’ wordt een handschrift of codex genoemd. De middeleeuwse codices waren meestal prachtig versierd.
De initialen (beginletters van hoofdstukken e.d.) waren heel groot en soms was er een illustratie in getekend. Deze en andere illustraties in de handschriften heten miniaturen. Dit woord heeft niets te maken met het huidige ‘miniatuur’ (klein) maar met het Latijnse ‘minium’, waar ook ons ‘menie’ vandaan komt: een bepaalde rode verfstof die veel werd gebruikt.
Soms waren de initialen en de miniaturen met bladgoud versierd. Zonder een speciale opleiding zijn de middeleeuwse handschriften nauwelijks te lezen: niet alleen zijn de letters tamelijk vreemd vergeleken bij de huidige drukletters, maar men gebruikte ook maar heel kleine spaties, meestal helemaal geen leestekens en vaak ook geen hoofdletters. De wetenschap van het lezen van oude handschriften heet paleografie. In de Middeleeuwen werden de handschriften vooral in kloosters vervaardigd, waarvoor er speciaal opgeleide monniken waren.
Oorspronkelijk werden ze geschreven op perkament (genoemd naar de Klein-Aziatische stad Pergamum), dat gemaakt werd van dierenhuiden (schapen, geiten of kalveren) en dat veel sterker was dan het papier dat pas in de 11e eeuw in Europa bekend werd door de Arabieren (die het zelf weer hadden overgenomen uit China waar het al sinds het begin van de jaartelling bestond). Rond 1400 begon het papier het veel duurdere perkament te verdringen.
