Het stelsel van strafkampen in de Sovjetunie.
De term Goelag Archipel is afkomstig van de schrijver Aleksandr Solzjenitsyn. Goelag Archipel is een afkorting van Glavnoje Oepravlenije ispravitelno troedovych lagerej: Hoofddirectoraat van de correctionele werkkampen. Solzjenitsyn zag de kampen als een eilandengroep, een archipel, afgelegen en afgesneden van de buitenwereld. Miljoenen mensen zijn daar in loop van deze eeuw opgesloten. Een hoog percentage van de gevangenen kwam om het leven. Het kwam vaak voor dat prostituées, criminelen en dissidenten na hun vrijlating uit de gevangenis naar een kamp werden verbannen.
Onder Lenin verrezen de eerste kampen. Zijn opvolger Stalin bouwde het systeem verder uit. Vooral tijdens de collectivisatie van de landbouw (eind jaren twintig en begin jaren dertig) en de zuiveringen van de jaren dertig werden grote aantallen mensen naar de Goelag Archipel gestuurd. Na de dood van Stalin werd het strafregime enigszins verzacht. Pas onder Gorbatsjov begon de afbraak van de Goelag Archipel. In 1986 kregen de politieke gevangenen een algehele amnestie.
Begin 1993 besloot het Russische parlement verbanning en dwangarbeid uit het strafsysteem te schrappen. Ongeveer elfhonderd veroordeelde ballingen kregen hun vrijheid terug. Verder werden 58 400 gevangenen die een voorwaardelijke straf van minder dan een jaar uitzaten vrijgelaten. Ondanks deze officiële maatregelen blijken er nog diverse kampen in de Russische Federatie te functioneren, die het karakter van een strafkamp hebben. De Goelag Archipel is echter verdwenen.
