Niet-officiële betiteling van de echtgenoot van een regerend koningin. Prins Hendrik, prins Bernhard en prins Claus werden vaak zo genoemd.
In Nederland werden prins Hendrik en prins Bernhard als echtgenoot van de koningin officieel aangeduid als de Prins der Nederlanden.Prins Hendrik was de eerste prins-gemaal in Nederland. Voorafgaand aan diens huwelijk met koningin Wilhelmina (1901) vonden intensieve juridische onderhandelingen plaats. De Grondwet voorzag immers niet in de functie van prins-gemaal. Het toen geldende huwelijksrecht werkte extra complicerend. Dat stelde dat de koningin de nationaliteit en naam van haar echtgenoot zou moeten aannemen, haar economische zelfstandigheid verliezen en ook verder ondergeschikt aan hem zou zijn. De onderhandelingen leidden ertoe dat prins Hendrik afstand deed van de Duitse nationaliteit en zijn voornaam werd vernederlandst.
Het Nederlandse huwelijksrecht werd niet van toepassing verklaard. Verder zouden eventuele kinderen de titel Prins(es) van Oranje-Nassau krijgen vóór de titel Hertog(in) van Mecklenburg. Hendrik werd (de) Prins der Nederlanden met de aanspreektitel Koninklijke Hoogheid. Hij kreeg geen zelfstandig inkomen van de Staat maar een jaarlijkse toelage van 100.000 gulden van koningin Wilhelmina zelf. Aan politieke, staatsrechtelijke en maatschappelijke oriëntatie op de Nederlandse samenleving werd niet of nauwelijks aandacht besteed. Ook later bij prins Bernhard werd er geen uitgebreid programma opgezet om hem kennis te laten maken met de politieke en staatsrechtelijke kanten van Nederland.
De prins was daar zelf ook niet echt in geïnteresseerd. Wel maakte hij een rondgang langs diverse bedrijven. In tegenstelling tot prins Hendrik kregen prins Bernhard en later prins Claus wel een eigen toelage van de Staat. Beiden kregen net als Hendrik bij hun huwelijk de Nederlandse nationaliteit en de titel Prins der Nederlanden. Hun doopnamen werden vernederlandst. Hoewel prins-gemaal geen officiële functie is, dient hij zich als lid van het Koninklijk Huis dat dicht bij de troon staat uiteraard wel in acht te nemen en is de politieke ministeriële verantwoordelijkheid op zijn handelen van toepassing.
Prins Hendrik hield zich als prinsgemaal afgezien van enkele erebaantjes tamelijk afzijdig van de Nederlandse politiek en maatschappij. Prins Bernhard daarentegen liet zich sterk op vooral militair en economisch terrein gelden en scheerde soms langs het staatsrechtelijk toelaatbare. Prins Claus koos voor werkzaamheden op het gebied van ontwikkelingshulp en kwam als voorzitter van de Nationale Commissie Ontwikkelingsstrategie in aanvaring met het kabinet, waarna hij minder politiek gevoelige functies op dit werkterrein kreeg. Hij had moeite met de lastige positie van prins-gemaal.
