Traiectum ad Mosam, Romeinse nederzetting met een stedelijk karakter, op de plaats van het huidige Maastricht. Deze nederzetting wordt wel aangeduid als Traiectum ad Mosam of Mosae Trajectum, waarbij moet worden opgemerkt dat deze termen uit middeleeuwse bronnen stammen.
Juridisch had Traiectum ad Mosam niet de status van een Romeinse stad. De naam geeft aan dat ter plaatse de Maas overgestoken kon worden. Reeds in 75 n.Chr. werd een brug over deze rivier gebouwd. Traiectum ad Mosam lag aan de weg tussen Keulen en Boulogne. De belangrijke positie van Traiectum ad Mosam blijkt ook uit de ligging aan de weg die Nijmegen (→ Ulpia Noviomagus Batavorum) met Tongeren (→ Atuatuca Tungrorum) en het Moezelgebied verbond. De stedelijke ontwikkeling van Traiectum ad Mosam begon omstreeks het begin van de 1e eeuw. Het heeft er alle schijn van dat het bewoonde oppervlak en het aantal inwoners in de 3e eeuw terugliep. Desalniettemin bleef deze plaats in de 4e en de daaropvolgende eeuwen bewoond, zodat in zekere zin sprake is van continue stedelijke bewoning vanaf de Romeinse tijd tot op de dag van vandaag. De oorzaak van deze continuïteit ligt in de vestiging van de christelijke kerk aan het einde van de 4e eeuw. Maastricht werd toen een bisschopszetel.
