Spinoza, Baruch, (later Benedictus de; eigenlijk Bento Despinoza), Nederlands filosoof, *24.11.1632 Amsterdam, +21.2.1677 's Gravenhage. Spinoza was afkomstig uit een Portugees Joodse familie.
Hij bestudeerde de nieuwste ontwikkelingen op natuurwetenschappelijk en filosofisch terrein en vervreemdde hierdoor van het joodse geloof. In 1656 werd hij door de joodse gemeente verstoten en uit Amsterdam verbannen. Hij verzette zich tegen het kritiekloos aanvaarden van de traditie en maakte hiermee de weg vrij voor het → Rationalisme. In zijn Ethica wil hij door de ratio (het zuivere denken) het denken zuiveren van emoties en vooroordelen. In Tractatus Theologo politicus pleitte Spinoza voor vrijheid van denken, scheiding van wetenschap en godsdienst en oefende hij historische kritiek op de bijbel uit. Het christendom beschouwde hij als een voorbijgaand historisch verschijnsel, dat door het gezag in stand werd gehouden om de massa onderworpen te houden. Deze theorieën veroorzaakten veel opschudding. Calvinistische predikanten wisten te bewerkstelligen dat na zijn dood zijn werken door de Staten van Holland werden verboden. Spinoza was de meest onafhankelijk denker van zijn tijd. Zijn werk heeft tot in de 20e eeuw de filosofie beïnvloed.
