KUNST VAN DE NEGENTIENDE EEUW:
DE PLASTIEK 1789-1848: DENEMARKEN
Van grotere betekenis was de plastiek van het Klassicisme in de Germaanse landen. De algemeen vereerde grote meester uit deze tijd was de Deen Bertei Thorwaldsen (1770-1844). Thorwaldsen, een zoon van IJslandse ouders, trok in 1797 naar Rome, en vond daar de voorbeelden, die hem inspireerden. In 1803 voltooide hij zijn plastiek 'Jason met het Gulden Vlies’ (Kopenhagen), die hem met één slag beroemd maakte. Ze combineerde het standmotief van de ’Doryphoros’ met de armhouding en de profielwending van het hoofd van de Apollo van de Belvédère. Thorwaldsens tijd zag in dit samengaan van zulke uiterst markante motieven de klassieke belichaming van haar eigen stijl, vooral ook omdat details (bijvoorbeeld de contouren van de helm) blijk gaven van een tendens naar zuivere tekening en gesloten omtrek. Bij Thorwaldsen ontwikkelt de sculptuur zich altijd boven een rechthoekige sokkel. Er is bij hem geen spoor meer van de tederheid, die in het genre der vroegklassicisten uit de tijd van Schadow en Pigalle nog was te bespeuren. Thorwaldsens Jason is de verpersoonlijking van het ethische en verhevene, het volkomene en heroïsche, van het onwrikbare en overzichtbare - dus van alle eigenschappen, die het Klassicisme van de monumentale plastiek verlangde.
Zijn geïdealiseerde en gesublimeerde schoonheid komt te staan tegenover het individualisme van de late Barok. Als pendant van de Panatheneeënprocessie van het Parthenon gaf Thorwaldsen zijn Alexanderprocessie en als neoHelleen voelde hij zich geroepen tot aanvulling van de beelden van Aegina. Van ruimtedominerende grootheid is zijn beroemde Christusbeeld in de apsis van de Fruenkirke (architect: Chr. Fr. Hansen) in Kopenhagen. Door de massaproductie van kleine gipsimitaties is dit beeld in de richting van de kitsch getrokken, evenals Thorwaldsens populaire ’Psyche’ en zijn ’Leeuw in Luzern’. Thorwaldsens Christus is de meest populaire religieuze plastiek geworden van de negentiende eeuw. De monumentaliteit van de opvatting kan daarvan niet de oorzaak zijn. Wel de stijlvolle waardigheid van het gebaar; de armbeweging maakt de Zeus-achtige Christus tevens tot de helpende Heiland, die de gelovigen tot zich noodt. In vergelijking met de Christusfiguur maken verscheidene andere beeldhouwwerken van Thorwaldsen - de jonge herder, Ganymedes, het beeld van de hoop voor het graf van Humboldt - een merkwaardig weke indruk. Men heeft hier een tegenstrijdige romantisch-sentimentele trek in het werk van Thorwaldsen willen zien.
door Dr. H. Tintelnot.
