DE BEELDHOUWKUNST DER MIDDELEEUWEN:
DE SCULPTUUR VAN DE GOTISCHE KATHEDRALEN
Het geboorte-uur van de gotische kathedralen betekende een scherpe caesuur in de geschiedenis van de middeleeuwse beeld¬houwkunst. Aan de nieuwe kerken, die sinds 1130 ontstonden in één enkele landstreek van Europa, het noorden van Frankrijk, ontwikkelden zich ’nieuwe’ vormen van de beeldhouwkunst. Het ontstaan van de middeleeuwse bouwplastiek in het laatste kwart van de elfde eeuw was een proces, dat niet exact is te localiseren; de gotische sculptuur daarentegen is in haar ontstaan regionaal gebonden. Pas in een gevorderd ontwikkelingsstadium verbreid¬den haar vormen zich over Europa.
Voor de ontwikkeling van de middeleeuwse sculptuur was het van grote betekenis, dat in de noord-Franse kerken van 1130 af de aaneengesloten romaanse muur werd omgezet in een ge-raamte van geronde en ’vrij’ staande geledingen. Hier lag de mogelijkheid voor een andere verhouding tussen bouwwerk en beeldhouwwerk dan die van reliëfs, die bij wijze van spolia in de laagsgewijze uitgediepte muur waren ingevoegd en dus voor een nieuwe relatie tussen architectuur en sculptuur. Op een nieuw vlak voltrok zich de integratie tussen bouwwerk en ’beeld’.
Als uitbeeldende kunst was de sculptuur aan de gotische kathedralen welhaast uitsluitend op het exterieur aangewezen. De omvangrijke cycli van figurale kapitelen in het interieur van de romaanse kerken verdwenen. De geledingen van de gotische wand waren niet langer ’beelddragers’. Vooral bij de ingangen naar de schepen der kerken werden figuren geplaatst; andere opdrachten, als de bekroning van steunberen doorpinakelfiguren, werden pas in een latere fase uitgevoerd, nadat de geronde figuur zich aanvankelijk aan de portaal-dagkanten had ontwikkeld. De nieuwe vorm voor het kerkportaal is dus de wezenlijke opdracht aan de gotische sculptuur.Nu volgt een overzicht van de belangrijkste oplossingen, te be¬ginnen met de westgevel van Chartres.
door Dr. W. Sauerlander.
