Hugo Wolf (Styria 1860-Wenen 1903) was een Oostenrijkse componist; de belangrijkste liedcomponist uit het Duitse cultuurgebied tussen Schumann en de 20e eeuw. Deze reputatie verwierf Wolf overigens pas rond 1950, waardoor zijn overige composities naar de achtergrond werden verdreven. Zijn behandeling van het lied getuigt van een verfijnd gevoel voor de relatie tussen tekst en muziek.
Wolf studeerde sedert 1875 aan het conservatorium te Wenen, maar werd daar in 1877 weggestuurd: men vond dat het hem ontbrak aan discipline, terwijl hij zelf klaagde over het 'conservatisme' van de opleiding . Wolf was geen gedisciplineerde en regelmatige werker. Hij was absoluut niet gediend van conservatisme uit gewoonte. Sedert zijn studietijd had hij een hevige bewondering voor Wagner en veel kritiek op Brahms. Als componist was hij volstrekt afhankelijk van buien van inspiratie. Veel van zijn liederen ontstonden in korte perioden van manische scheppingsdrang. Van 1884 tot 1888, toen hij weinig componeerde, werkte hij onder meer als criticus. De Wiener Philharmoniker nodigden hem uit voor een repetitie van zijn symfonisch gedicht' Penthesilea (1883-85), alleen om een blik te kunnen werpen op de eigenzinnige criticus. Nadat die blik was geworpen, verdween de muziek ogenblikkelijk van de lessenaar. Ondanks zijn grote productie aan 'volwassen'liederen, liederen die hij goed genoeg vond voor publicatie sedert 1888, wilde hij bovenal opera's componeren. In 1895 voltooide hij Der Corregidor. Zowel de opera als veel liederen handelen over de ambivalente gevoelens inzake liefde en huiselijk geluk.
De componist, die wel verhoudingen had maar nooit trouwde en in alle ernst meende dat het beneden de Alpen met de liefde helemaal goed zou komen, schreef mede hierom in 1887 een blijmoedig werk voor strijkkwartet getiteld Italiaanse serenade. Zijn Strijkkwartet uit 1884 daarentegen is een laatromantisch drama waarin Beethoven en Wagner over zijn schouder mee componeerden. Penthelisea toont Wolfs affiniteit met de symfonische gedichten van Liszt. In zijn liederen bepaalt de structuur van het gedicht die van het lied. De melodische schrijfwijze is eerder declamatorisch en motivisch dan gedacht in lange lijnen. De pianopartij is vaak geen ondersteuning van de stem, maar een tweede, soms conflicterende partij. Wolfs harmonie neigt naar de atonaliteit en verraadt zijn bewondering voor Wagner. Ironisch genoeg zijn veel van zijn liederen mini-opera's en is de lyrische opera Der Corregidor en een aaneenschakeling van liedachtige passages.
Wolf leed aan syfilis en bracht de laatste zes jaar van zijn leven door in een krankzinnigengesticht.
Oeuvre
Gepubliceerde liederen op teksten van Mörike (53), Eichendorff (20), Goethe (51), Keiler (6), Michelangelo (3), deliederencycli ltalienisches en Spanisches Liederbuch; 21 koorwerken; 10 orkestwerken; 1 opera.
