Charles Ives (Danbury/Conn. 1874-New York 1954) was een Amerikaanse componist die geldt als 'vader van de Amerikaanse muziek'. Hij was een pionier op het gebied van de muzikale collage, de polytonaliteit en -metriek, de kwarttoonmuziek en de ruimtecompositie. Vanwege zijn onbevangen houding tegenover de muzikale traditie en zijn gebruik van uiteenlopende stilistische middelen - populaire melodieën en de jazz inbegrepen - werd Ives tot voorbeeld voor vele Amerikaanse componistengeneraties.
Zijn muziek weerspiegelt de idealen en tegenstrijdigheden van het burgerlijke Amerika aan het begin van de 20e eeuw. In Ives' muziek trekken de marsen, hymnen en anthems van de feestelijke parades en kerkdiensten van New England voorbij, gebundeld tot groteske collages en vervormd als in een lachspiegel.
Ives groeide op als zoon van een 'bandmaster' en koordirigent. De onconventionele muzikale opvattingen van zijn vader oefenden grote invloed op hem uit. Ives: 'Hij wilde dat wij in Es-groot zongen terwijl hij in C-groot begeleidde...' Geïnspireerd door zijn vader schreef hij fuga's in maar liefst vier toonsoorten tegelijk. Tijdens zijn studietijd in Vale (1894-98) gebruikte hij zijn vrije tijd om te componeren, te musiceren en als kerkorganist op te treden. Na zijn studie was Ives in New York werkzaam als verzekeringsagent; hij leidde tot zijn dood naar buiten toe het leven van een aangepaste burger. Maar met zijn eigenzinnige muziek was hij zijn tijd ver vooruit: toen Mahler zijn Achtste symfonie schreef, experimenteerde Ives in The Unanswered Question (1906) met twee in verschillende tempi en toonsoorten spelende orkesten. Mahler had trouwens belangstelling voor Ives' Derde symfonie (1904), en wilde het werk uitvoeren; zijn voortijdige dood maakte dat het plan niet doorging. Van de gebruikelijke opvatting over schoonheid moest Ives niets hebben: 'Van klanken waaraan wij gewend zijn schrikken we niet op, en daarom zijn we geneigd ze "mooi" te noemen.' In Central Park in the Dark (1906) vermengen sfeervolle klanken zich met door elkaar klinkende geluiden van de lawaaierige stad. Concord Sonata voor piano uit 1910-15 (een hommage aan de in het plaatsje Concord levende vrijdenkers G.W. Emerson en H. Thoreau) ontwikkelde zich tot een wanordelijk pandemonium van stijlen en citaten van Beethoven, Liszt, Skrjabin en diverse folk-tunes.
Lange tijd werd Ives beschouwd als 'zondagscomponist' en zonderling; pas vanaf de jaren '50 werd zijn artistieke betekenis op de juiste waarde geschat. Zijn late succes, dat kort voor zijn dood in 1954 vergezeld ging van diverse onderscheidingen, schijnt op de componist weinig indruk te hebben gemaakt.
Oeuvre
43 werken voor orkest en voor fanfare; 23 kamermuziekwerken; 23 werken voor orgel/piano solo; 41 koorwerken; 151 sololiederen.
