wordt gewoonlijk genoemd de dubbele vrede, in 1648 na lange onderhandelingen gesloten te Munster en te Osnabrück ter beëindiging van den ➝ Dertigjarigen en van den ➝ Tachtigjarigen oorlog. In het Duitsche Rijk moesten de keizer en de Kath. belangen zich neerleggen bij een bijna volstrekte overwinning hunner vijanden.
Frankrijk behield zijn veroveringen in Lotharingen en in den Elzas; Zweden verwierf Voor-Pommeren en de bisdommen Bremen en Verden, waardoor het de monden van Oder, Elbe en Wezer bezette; het keurvorstendom Brandenburg verwierf Achter-Pommeren benevens drie belangrijke bisdommen in Midden-Duitschland. De gelijkgerechtigdheid der Protestanten, thans ook der Gereformeerden, werd nadrukkelijk bevestigd; alle aanspraak op restitutie van kerkelijke goederen, die voor het jaar 1624 in Prot. handen waren gekomen, prijsgegeven.
De Duitsche rijksvorsten verkregen hun volle souvereine en territoriale zelfstandigheid tegenover den keizer door de bepaling dat zij onderling en ook met vreemde mogendheden verdragen en verbonden mochten sluiten, mits niet tegen keizer of rijk gericht. Door deze vredesbepalingen werd het Duitsche Rijk feitelijk ontbonden en gedurende meer dan anderhalve eeuw ten zeerste verzwakt.