Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 04-11-2019

Vestingstelsel

betekenis & definitie

In Nederland Het oudste plan voor een samenhangend v. is van Van Coehoorn: een hoofdverdedigingslinie van vestingen en andere werken door de Noordelijke provinciën, langs den IJsel, het Noordelijk gedeelte van Noord-Brabant en in Zeeland, en als tweede linie de Holl. Waterlinie van 1672, van Muiden, Abcoude, Uithoorn, Schoonhoven, Giesendam, Gorkum. De uitvoering van dit stelsel werd reeds in den aanvang (begin 18e e.) gestaakt. Na 1815 ontwierp Krayenhoff een plan, waarbij aan de Oostgrens enkele vestingen en stellingen bij riviersplitsingen en -overgangen de verdediging door het veldleger versterkten en een tweede lijn werd gevormd door de Nieuwe Holl. waterlinie van Muiden, Nieuwersluis, Utrecht, Vreeswijk, Leerdam, Gorkum naar Woerkum.

In het Concentratie-programrna van 1840 werd de hoofdverdediging gebracht in de Nieuwe Holl. waterlinie en werd tot de stelling van Amsterdam (als reduit) besloten. Van 1844-’60 werden verschillende forten en inundatiemiddelen gebouwd. De uitwerking van het nieuwe getrokken geschut voerde tot den bouw van vier nieuwe forten op grooter afstand van Utrecht (1867-’69), waaraan (1880) nog 2 forten werden toegevoegd. De meeste forten hadden een gebastionneerd tracé en een bomvrije kazerne, een tweetal waren volgens de denkbeelden van Brialmont.

Voor het waarborgen van een stelselmatige werkwijze werd de Vestingwet van 1874 aangenomen, welke het v. bepaalde tot de Nieuwe Hollandsche Waterlinie, de stelling van de Geldersche Vallei in de Neder-Betuwe, de stelling van het Hollandsch Diep en het Volkerak, de stelling van de Monden der Maas en het Haringvliet, de stelling van Den Helder, de werken tot dekking van rivierovergangen en opname van troepen aan IJsel, Waal en Maas, de stelling van Amsterdam, de Zuider-Waterlinie van de Maas boven St. Andries tot den Amer, en de werken aan de Wester-Schelde. De omvang dezer stellingen werd nogal eens gewijzigd.

Nieuwe werken werden tot 1915 in hoofdzaak gebouwd in de stelling van Amsterdam.

In 1922 werd een groot deel der genoemde stellingen vereenigd tot de „Vesting Holland”, waarin sedertdien vele vernieuwingen werden uitgevoerd. Bovendien werden nieuwe werken aan kusten en grenzen (de kazematten) gebouwd. H. Lohmeijer.België heeft sedert denWereldoorlog zijn vestingstelsel door een →versterkingstelsel vervangen.

< >