Stad en gemeente in de Ned. prov. Limburg aan de Maas, centrum van Noord-Limburg, belangrijk voor verkeer, strategie, handel en industrie. Opp. 2637 ha, rivierklei, zand- en veengrond, waarvan 31% tuingrond en 37% bosch en hei. Ca. 27 000 inw. (90% Kath.).
Ligging. V. ligt aan een natuurlijke overtochtsplaats over de Maas, waar hooge oevers de bruggehoofden V.-Blerick tegen overstroomingenbeveiligen. De Rom. weg verliet hier de Maas naar Xanten aan den Rijn. De oude stad (legendarische stichter ➝ Valuas, hoofdman der Bructeren) besloeg ca. 1 km2 en had als vesting vier poorten: de Maaspoort, de Keulsche, Roermondsche en Geldersche poort, met het fort St. Michel als bruggehoofd ten W. der Maas. De vestingwallen zijn na 1867 geslecht en sedert heeft de stad zich uitgebreid naar het N., Z. en O., met Blerick (gem. Maasbree) als voorstad ten W. der Maas, waar ook het garnizoen van V. ligt.
Beteekenis. Verkeersknooppunt: spoorwegen naar Nijmegen, Helmond, Roermond, Viersen en Geldern. Maasbuurtspoorweg naar Nijmegen. Drukke haven met expeditiediensten. Marktplaats. Groenten- en eierveilingen.
Drukke handel in granen, hout en ijzer. Opkomende industrie: metaaldraadlampen, optische instrumenten, enveloppen, kleiwaren en chemische producten. Door de nabijheid van het Ruhrgebied ontwikkelde zich op de veengronden ten O. der stad tuinbouw, de „Bantuin”, met koude grond(augurken, sla, boonen) en kascultures (tomaten, komkommers en druiven).
Verzorging der bevolking. V. is een dekenaat. Vier parochies en twee rectoraten. Tal van kloosters. Pelgrimsoord Genoij. Retraitehuis Manresa.
Een Ned. Herv. en een Geref. kerk. Isr. synagoge.
Onderwijs: St. Thomas College (Augustijnen) met gymnasium en H.B.S.; Collegium Albertinum (Dominicanen); Rijks H.B.S.; Kath. kweekschool voor onderwijzers; ambachts-, huishoud-, muziek- en tuinbouwschool. Kath. ziekenhuis, Mgr. Mutsaers oord, boschschool Maria Auxiliatrix; openbare leeszaal; kantongerecht; Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Noordelijk Limburg.
Bezienswaardigheden: stadhuis (ca. 1600) met goud-leeren behang; St. Martinuskerk; arsenaal (thans kantoren), huis Schreurs, het weeshuis; standbeeld van Henri Belletable (stichter van de Broederschap der H. Familie). Natuurschoon in de omgeving. Jongen.
Geschiedenis. De eerste kerk in V. werd gebouwd in 760; zij hoorde onder het bisdom Keulen tot de 10e eeuw, toen Luik de parochie overnam. Het dorp behoorde tot het Geldersche Overkwartier en deelde de lotgevallen van het hertogdom Gelder. Reinoud II verleende op 1 Sept. 1843 de stadsrechten. In 1481 werd V. lid van de Hanze. In den Ned.
Opstand tegen Philips II sloot Venlo zich aan bij de Pacificatie van Gent en bij de Unie van Utrecht, doch werd door Parma in 1586 veroverd. In 1632 ingenomen door Frederik Hendrik en in 1637 weer heroverd, bleef V. bij het Spaansche gedeelte van Opper-Gelder tot 1715, toen het bij het Barrière-tractaat aan de Republiek kwam.
V. heet wel de „Stad van ➝ Valuas”, een reus, die met zijn vrouw bij feestelijke gelegenheden door de straten der stad wordt gevoerd.
Lit.: Bachiene, Vaderl. Geographie (V 1791, Aanhangsel tot Staats Brabant).; Eversen en Meulleners, Limb. Gemeentewapens (1899, dl. 35 van de Publ. du Limbourg). Thewissen.