Antieke waarzegsters en, volgens de legende althans, ook priesteressen van Apollo. Zooals in de Grieksche mythologie gebruikelijk was, werden zij gaandeweg niet enkel gemultipliceerd, maar ook geclassificeerd en gegenealogiseerd.
Men kende haar namen en haar afstamming nauwkeurig. Ook Italië kreeg zijn deel aan s.
Men vindt ze te Cumae (de meest beroemde), doch ook te Tibur en op Sicilië. De s. van Cumae, die steeds meer inkromp van ouderdom, zoodat zij omtrent het begin onzer jaartelling in een fleschje kon (!), heeft haar orakelspreuken aan koning Tarquinius van Rome verkocht.
Men kent het verhaal: telkens als de koning de hooge som niet wenschte te betalen, verbrandde zij er drie boeken van. De drie laatste werden toen tegen denzelfden prijs toch gekocht.
Dit is legende. Waarheid is, dat er te Rome vele eeuwen lang, en tot diep in den keizertijd (4e eeuw n.
Chr.), een orakelverzameling bestond, die den naam van Sibyllijnsche boeken droeg. Officieel van staatswege werden deze geconsulteerd in benarde omstandigheden.
Daartoe bestond er een apart priestercollege van eerst 2, weldra 10 en sedert het begin der eerste eeuw v. Chr. 16 leden.
De voorschriften dier orakels werden dan, niet zelden met groote kosten, ten uitvoer gelegd.De verzameling Sibyllijnen, die wij thans nog bezitten, zijn producten van Joden en Christenen uit de 2e e. vóór tot de 2e e. na Chr. en bevatten voorspellingen-après-date, die wel eenig belang hebben voor de geschiedenis. Slijpen.
In de Christelijke iconographie komen s. eerst sedert de 11e-12e eeuw voor, vnl. de s. van Erythraea en Tibur (S. Angelo in Formis; koorbank van Auxerre; portaal te Laon). De Tiburtijnsche s. zou aan keizer Augustus Maria en haar Kind hebben getoond aan den hemel, terwijl een stem klonk „Haec est ara caeli”, vandaar in de 12e eeuw de Tiburtijnsche s. op een marmeren altaar en in de absis (Cavallini) der kerk ➝ Aracoeli op het Capitool te Rome. Dit verhaal werd ook behandeld in de Legenda aurea en liet Speculum humanae salvationis en kwam vandaar bij van Eyck, van der Weyden, van der Goes en Mostaert. Sedert einde 14e eeuw stelt men de s. meer voor als een college van door God verlichte vrouwen naast de profeten. Voorbeelden hiervan bij Pisano (kansel, dom te Pisa), Ghiberti (baptisterium, Florence); verder zijn beroemd de s. van Michelangelo in de Sixtijnsche kapel. Ten onzent is het onderwerp niet zoo vaak als in Italië behandeld.
Lit.: K. Künstle, Ikonogr. der christl. Kunst (I, 308-309); K. Smits, Iconogr. van de Ned. Primitieven (31-32).
p. Gerlachus.