(Joannes Petrus Caraffa), paus (23 Mei 1555-18 Aug. 1559). * 28 Juni 1476 bij Benevente. Streng voor zich zelf en anderen, vol ijver voor kerkel. hervorming, had hij vroeger met → Cajetanus van Thiene de orde der Theatijnen gesticht, was als paus in de politiek onbuigzaam en kwam daardoor in moeilijkheden met Duitschland, Spanje en Engeland. Ook in zijn maatregelen voor de kerkel. hervorming was hij vaak te absolutistisch, wat hem er o.a. toe bracht de voortzetting van het Trentsch Concilie te verwaarloozen en het ingrijpen der inquisitie al te zeer te verscherpen. Hij voerde de regeling der nieuwe bisdommen in de Nederlanden door (1559).
Lit.: Pastor, Gesch. der Päpste (VI *1920). Vgl. opm. bij lit. s.v. → Pius I. Gorris.