Orde gesticht in 1524 door Joannes Carafa (later paus → Paulus IV) en den H. → Cajetanus. Naar Carafa, die bissch. was van Chieti (Lat.: Theate), doch bij de stichting der orde als zoodanig af trad, heeten zij Theatijnen; naar den medestichter ook Cajetanen. Het is de eerste kloosterstichting, die geen monniksorde, doch een Orde van → Clerici regulares is. Het doel was om in die tijden van geloofsverslapping en godsdienstverwaarloozing door voorbeeldige armoede, door preek en onderrichting, zoowel geestelijkheid als volk te hervormen.
Toen kort daarna → Ignatius vanLoyola de Jezuïetenorde stichtte,stelde Carafa versmelting der beide instellingen voor, doch Ignatius sloeg dit af.De T. verbreidden zich in de 16e e. over de meeste groote steden van italië; in de 16e en 17e e. ook, doch nooit zeer talrijk, over Duitschland, Frankrijk, Spanje, Portugal en de missiën; zij hadden groote verdiensten voor het hervormingswerk, vooral in Italië. Later verminderden hun aantal en invloed ; door versmelting met andere kleine genootschappen zijn zij sinds 1909 weer vooruitgegaan en tellen thans 2 provincies, met 13 kloosters en 200 leden (hoofdhuis bij de kerk van S. Andreas della Valle te Rome, die zij bedienen). Een groot aantal uitstekende mannen behoorden tot de Orde: de H. → Andreas Avellinus, de schrijvers Thomasius, Diana, → Scupoli e.a.
Er bestaan ook Theatinessen, gesticht 1583 door de eerbiedw. Ursula → Benincasa, in 1633 bij de T. aangesloten. Dezen leiden in strenge clausuur een beschouwend leven en zijn nooit zeer talrijk geweest.
Lit.: Heimbucher, Orden u. Kongrcgationen der Kath. Kirche (II 31934); Tacchi Venturi, Storia della Comp. di Gesü (I 1910). Gorris.