van het huwelijk (ook wel nietigverklaring genoemd) is geheel iets anders dan → huwelijksontbinding of → echtscheiding. Voor een goed begrip van de o. of nietigverklaring van het huwelijk is het noodig te weten, dat in het Ned. burgerlijk recht het woord „nietigverklaring” een geheel andere beteekenis heeft dan in het kerkelijk recht. In het Ned. recht is nietigverklaring een daad van den rechter, die een geldig gesloten en dus werkelijk rechtskrachtige overeenkomst ontbindt, vernietigt. In het Ned. recht is dus een nietigverklaring van het huwelijk een speciaal geval van huwelijksontbinding; het is eigenlijk een echtscheiding.
Een dergelijke nietigverklaring van een huwelijk kent de Kerk niet, omdat het huwelijk onontbindbaar, d.i. niet vernietigbaar is (vgl. → Echtscheiding; voor de bekende uitzonderlijke gevallen, → Huwelijksontbinding).O. van het huwelijk is een officieele uitspraak van den kerkelijken rechter, waarbij verklaard wordt, dat uit de aangebrachte bewijzen is komen vast te staan, dat een bepaalde samenleving, die uiterlijk den schijn van een huwelijk had en uiterlijk voor een huwelijk werd aangezien, omdat men de redenen, waarom het geen geldig huwelijk was, tot nu toe niet kende, in werkelijkheid ongeldig is. Er wordt dus verklaard, dat uit de bewijzen gebleken is, dat er nooit een geldig huwelijk tusschen deze personen heeft bestaan. De o. verandert dus niets aan den toestand der partijen, maar stelt alleen vast, wat te voren en onafhankelijk van de o. reeds zoo was. Dat de vaststelling geschiedt door den rechter, is dan ook niet uit den aard der zaak. Iedereen, die de feiten kent, kan de ongeldigheid vaststellen. Maar omdat de geldigheid van het huwelijk een zaak van maatschappelijk belang is, kan het oordeel daarover niet aan belanghebbenden of ondeskundigen worden overgelaten, maar moet geschieden door den rechter, die onpartijdig en in het huwelijksrecht deskundig is. Pas als de rechter een huwelijk ongeldig heeft verklaard, wordt aan de partijen toegestaan een ander huwelijk aan te gaan.
Volgens het kerkelijk recht mag de rechter alleen dan een huwelijk ongeldig verklaren, indien de ongeldigheid af doende bewezen is. Groote waarschijnlijkheid, die een redelijken en gegronden twijfel over laat, is niet voldoende. Zie nog Echtscheiding en → Huwelijksproces.
Lit.: Bender, De Echtscheiding (1935). Bender.