Aardrijkskundig. De M. Z. is een geheel door land omgeven zee tusschen Europa, Azië en Afrika, slechts door de nauwe Straat van Gibraltar met den Atlantischen Oceaan verbonden. Opp.: (met Zwarte Zee) 2.967.570 km2.
Gem. diepte 1.400 m; de diepste deelen zijn: het Balearen-bekken (max. 3.068 m), Tyrrheensche Bekken (max. 3.468 m) en Jonische Zee (max. 4.400 m). Het zoutgehalte is ten gevolge van groote verdamping en betrekkelijk geringen toevoer van rivierwater hoog en stijgt van 36,50/00 in het Westen tot 39,50/00 aan de Syrische kust. Watertemperatuur ’s zomers 23° à 26° C, ’s winters 13° à 17° C.
Onder 300 m diepte heerscht homothermie van 13° à 14° C. IJs komt slechts sporadisch voor in de Golf van Triëst en die van Saloniki. De kleur van het water is overwegend blauw, het water is als regel zeer doorzichtig (30 tot 60 m).
De stroomen zijn zeer variabel en het gevolg van de heerschende winden. Door de Straat van Gibraltar trekt een oppervlaktestroom van zoutarmer water naar binnen en een onderstroom van zoutrijk water naar den Atl.
Oceaan.
Deze stroom is nog langs de Algerijnsche kust goed merkbaar. Ook uit de Dardanellen stroomt het zoutarmere water uit de Zwarte Zee als bovenstroom naar de M. Z. en een zoutrijkere onderstroom in omgekeerde richting.
De getijdenstroomen zijn zwak en nemen naar het Oosten toe af. Het verval, aan den W. ingang nog 6 dm bedragende, daalt naar het O. tot slechts 1 dm. Berucht zijn de sterke getijstroomen in de Straat van Messina (→Charybdis) met een max. van 5 mijl bij springtij.
De zomer is in het algemeen droog, de winter zacht en regenachtig. De dikwijls zware N.W. stormen in de Golf van Lyon dragen den naam van →Mistral, in de Adriatische Zee treedt de →Bora op, bij Spanje de →Levante, in Z. Italië en Griekenland de →Sirocco.In de M. Z. komen robben, dolfijnen en enkele malen kleine walvisschen voor. Onder de meer dan 400 verschillende vischsoorten zijn de belangrijkste: tonijnen, schollen, sardines en ansjovis. Verder verdienen vermelding: kreeften, octopussen en de purperslakken. De vischvangst is zeer belangrijk, eveneens de zoutwinning.
De econ. en hist. beteekenis der M. Z. is zeer groot. Van oudsher was het de verbindingsweg tusschen het Oosten en het Westen. Een groot gedeelte der ons bekende geschiedenis der Oudheid heeft zich aan haar oevers of in haar nabijheid afgespeeld. Door de sterk gelede Noordkust en de talrijke eilanden, gepaard aan den veelal kalmen toestand der zee, kwam hier de zeevaart reeds zeer vroeg tot ontwikkeling. De oude Oostersche beschaving verbreidde zich langs de kusten der M.
Z. naar het Westen. Het drukke verkeer vereenigde gedurende lange tijden het meerendeel der volken aan de kust tot een zekere cultureele eenheid, welke ten tijde van het Romeinsche keizerrijk zelfs tot een staatkundige eenheid van allen uitgroeide. De groote handelssteden en opslagplaatsen voor den zeehandel waren in de Oudheid de Phoenicische en Grieksche havens, later Carthago en ten slotte Rome. In de M. E. waren het Konstantinopel, Venetië, Pisa en Genua, in later eeuwen vooral Marseille, Genua en Venetië.
In de tegenw. tijden vervoert de zeer drukke scheepvaart de producten der industrie uit West-Europa naar het Oosten, de voortbrengselen der tropen en moessonlanden in omgekeerde richting. Sedert de opening van het Suez-kanaal in 1869 loopt ook de directe zeeverbinding met Indië, het Verre Oosten en Australië door de M. Z. Het grootste gedeelte van de zeevaart is in Eng. handen, hierop volgt Duitschland, terwijl van de staten aan de M. Z. Italië het grootste aandeel heeft.
Engeland heeft ter bescherming van zijn handel en directe verbinding met Indië belangrijke steunpunten in Gibraltar, Malta, Cyprus, Palestina (mandaat) en Egypte. Waar Italië de laatste jaren streeft naar het overwicht in de M. Z., komen de belangen van dit rijk en die van Engeland steeds meer met elkaar in botsing. →Middellandsche-Zeeverdrag. Wissmann.