Gedwongen winkelnering (Ned. Recht), - verplichting, door een werkgever aan zijn arbeiders opgelegd, om voor een deel van hun loon inkoopen te doen in een door hemzelf of door anderen geëxploiteerden winkel. In de 2e helft der 19e eeuw, toen kleine fabrikanten tevens een winkelbedrijf uitoefenden, was dit in geheel Ned. een veel voorkomend misbruik.
In sommige streken des lands en in bepaalde bedrijven, bijv. in N.Brabant in de schoenindustrie, in Drente in de venen en over het algemeen in de sigarenindustrie en de kleedingnijverheid, was g.w. ook nog in het begin van de 20e eeuw geen zeldzaam verschijnsel. Vandaar de bepaling in de wet op het Arbeidscontract (13 Juli 1907, d. 193, art. 1637 S), dat „ongeoorloofd en niettig is elk beding tusschen den werkgever of een van diens beambten of zetbazen en eenen onder een hunner gestelden arbeider, waarbij deze zich verbindt, het loon of zijne overige inkomsten of een gedeelte daarvan op een bepaalde wijze te besteden, of zich zijn benoodigdheden op een bepaalde plaats of bij eenen bepaalden persoon aan te schaffen”.
Genoemde wet trad 9 Febr. 1909 in werking.Toch kwam in 1911, blijkens een toen gehouden enquête, g.w. nog op vrij groote schaal voor in de Noord-Brabantsche schoenindustrie. Geleidelijk is echter door de wet en den invloed der collectieve arbeidsovereenkomsten aan de ergste misbruiken een einde gemaakt.
H. Hermans.
Belg. Recht. De wet van 16 Aug. 1887 voorziet, dat het loon der werklieden moet betaald worden in gangbare speciën. Dit sluit het zgn. „truck system” uit, volgens hetwelk de werklieden uitbetaald worden in koopwaren of waardoor zij i.p.v. geld bons ontvangen, die zij moeten inruilen in de magazijnen van den werkgever of van derden door dezen laatste aangeduid. De rechtspraak neemt echter aan, dat niet strijdig is met de voorschriften van de wet van 1887 de vrijwillige aankoop, door den werkman in de magazijnen van den patroon gedaan, nadat hij voorafgaandelijk in speciën werd uitbetaald.
De Belg. wetgever is niet zoover gegaan als de Fransche (wet van 25 Maart 1920), die in beginsel alle patronale economaten afschaft. Rondou.