Exemptie - is het voorrecht, waardoor een persoon of een plaats onttrokken is aan de rechtsmacht van den bisschop en rechtstreeks alleen aan den H. Stoel onderworpen is.
Voornamelijk is er sprake van deze exemptie bij religieuzen. De reden van dit privilegie is meer eenheid van bestuur en leiding, wanneer een religieuze orde haar kloosters in verschillende diocesen heeft (Leo XIII, Const. „Romanos Pontifices”, 7, 1880).
Men onderscheidt vooreerst een persoonlijke exemptie, en deze volgt den persoon waar hij zich ook bevindt; een uitzondering hierop geeft C.I.C. can. 616. 1 en can. 616. 2. Vervolgens een plaatselijke exemptie, waardoor vooral het visitatierecht van den bisschop beperkt wordt.
Eindelijk een gemengde exemptie, die zoowel persoonlijk als plaatselijk is.Om niet te spreken van een gedeeltelijke exemptie, welke de leden van een congregatie volgens pauselijk recht genieten, zijn exempt, tenzij het kerkelijk recht anders bepaalt: regulieren en hun novicen, zoowel mannelijke als vrouwelijke, met hun huis en kerk, uitgezonderd vrouwelijke religieuzen met plechtige geloften, die niet staan onder reguliere mannelijke oversten (can. 615).
De voornaamste uitzonderingen omtrent persoonlijke exemptie zijn: oprichten van huis en kerk, misoffer, prediken, biechthooren, geloofsbelijdenis, aflaten, beelden en reliquieën, diocesane en provinciale synode, vrome vereenigingen, geldverzamelen, enz.; omtrent plaatselijke e.: vnl. parochie-kerk (can. 631. 1), patronaten en scholen (can. 1382).
Beijersbergen.