Essay - (letter.), is een afgerond en afgewerkt opstel van beperkten omvang, waarin een wetenswaardig onderwerp subjectief, pretentieloos, bevattelijk en genietbaar voor den niet vakkundig ontwikkelden lezer, in verzorgde taal, vaak geestig, wordt behandeld. Het pretentielooze verbindt de moderne opvatting van het e. nog aan zijn oorspronkelijke beteekenis, waarin het gebruikt werd door Montaigne (1580) en die in het Nederlandsch vroeger meestal werd weergegeven door proeve.
Het moderne e., zooals ook uit den woordvorm blijkt (Fransch essai), is van Engelschen oorsprong. De meesters van het e. waren Bacon (1697, 1625), Cowley (1668), Addison en Steele (1709, 1713), Goldsmith (1760), en in meer modernen vorm Lamb (1823) en Stevenson (1882); in Frankrijk (waar de vorm van het e. vooral voor literaire critiek wordt gebruikt ) Sainte-Beuve (ca. 1850).
Moderne essayisten zijn, in Holland; Brom, Van Duinkerken, Havelaar; in België: Persijn, U. Van de Voorde, A.
Comette; in Frankrijk; Maurras, Benda, Valéry; in Italië: Papini; in Engeland: Belloc, Chesterton, Eliot, Huxley.Pompen