Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 05-06-2019

Dionysius van Tell-Mahre

betekenis & definitie

Kroniekschrijver, monophysitisch patriarch van Antiochië (818—845). Hij schreef een kroniek tot 774—775, waarvan slechts fragmenten zijn overgebleven.

De groote kroniek, die door Assemani op zijn naam werd uitgegeven, is niet van hem.Lit. : Haase, Altehristl. Kirchengesch. nach oriental. Quellen (1925, 18 vlg.). Franses Stephani Dionysius Carmeliet, wijbisschop van Luik vanaf 1436; ✝ 1458 te Luik. Hij was Nederlander van geboorte. D. verbleef in zijn klooster te Tienen, toen bisschop Jan van Heinsberg hem bevorderde tot titulair-bisschop van Rhodes in Carië (1436). Hij bleef wijbisschop onder bisschop Lodewijk van Bourbon, samen met Hilger.

Lit.: Biogr. Nat. Beige. Erens Dionysus (Gr. mythologie), Thracische aard-, vruchtbaarheids- en vegetatiegod, wiens cultus vroeg naar Griekenland kwam en daar versmolt met den cultus van een aldaar thuisbehoorende wijngodheid. Als aardgod: begeleid door de slang; zielenen mysterie god: gever van orakels. Als vruchtbaarheidsen vegetatiegod, bekranst met klimop, begeleid door de vegetatiedaemonen Silenus en de Satyrs, door leeuw en panter. Gevierd op de bergen in den nacht, bij fakkellicht en lawaai van bekkens en pauken, door vrouwen, die slangen, dolken en thyrsusstaven zwaaiden.

Als wijngod verlosser van zorgen en schenker van vreugde. In de jongere mythe was hij de zoon van Zeus en Semele, opgevoed door nimfen, en op Naxos gehuwd met Ariadne. Voornamelijk vereerd op Naxos, Chios, in Thebe en in Attica; in Athene, waar uit zijn cultus koor en drama groeiden, werden hem ter eer verschillende spelen gevierd (→ Dionysiën). Door Alexander den Grooten verbreidde zich zijn cultus over heel Voor-Azië tot Indië. Bij de Romeinen werd Bacchus of Liber geheel met D. vereenzelvigd. Zijn feesten in Rome, de Bacchanalia, werden eindelijk zóó losbandig, dat de senaat ze in 186 voor Chr. verbood. Weijermans Voorst. in de kunst. Men kan drie typen onderscheiden;

1° het oudste type: D. met een baard, een lang kleed, een krans met klimop in het haar, een → cantharus en een rank van een wijnstok in de handen; dit type is veelvuldig op vazen afgebeeld;
2° het type zonder baard stamt uit de 5e eeuw v. Chr., waarschijnlijk van Kalamis van Tanagra;
3° in de 4e eeuw v. Chr. ontstaat een jeugdig, weekelijk type, vgl. den Dionysus van Tivoli.

Hiernaast bleef het type met baard bestaan.

Verder tallooze voorstellingen uit zijn mythe: Hermes met den kleinen Dionysus op zijn hand, de Gigantenstrijd, ontmoeting met Ariadne, enz. In de Ital. Renaissance en Barok is het jeugdige, baardlooze type geliefd (Leonardo da Vinci), in de Ned. Barok krijgt het gebaarde type de voorkeur (Rubens). R. Vermeulen Diopeithes Uit Sunium (Attica), Atheensch veldheer in de 4e eeuw v. Chr.

Met eigen huurtroepen streed hij tegen de Macedoniërs. De redenaar Demosthenes verdedigde hem in 341 in een redevoering, die bewaard is gebleven. Kort daarop sneuvelde hij in den Chersonesus. Weijermans Diophanes van Mytilene Grieksch redenaar uit de 2e eeuw v. Chr., kwam als banneling naar Rome; leeraar en vriend van Tib. Gracchus, wiens politieke plannen hij beïnvloedde en met wien hij dientengevolge omkwam (132 v. Chr.).

< >