chlooracetophenon, is de typische vertegenwoordiger van de traanverwekkende oorlogsgassen. Personen, die aan de werking van dit traangas worden blootgesteld, krijgen onmiddellijk een brandend gevoel in de oogen, beginnen met de oogleden te knipperen, terwijl de tranen rijkelijk vloeien. Is de concentratie van de stof hoog, dan wordt de prikkelende werking zoo sterk, dat men onverbiddelijk de oogen moet sluiten. Opent men ze voor een oogenblik, dan is men het volgend moment genoodzaakt ze weer dicht te knijpen.
Onder deze omstandigheden is iedereen, die geen beschermingsmiddelen (gasmaker of beschermbril) tot zijn beschikking heeft, geneigd zoo spoedig mogelijk met de c. bezwangerde atmosfeer te ontvluchten. In de zuivere lucht is in het algemeen verreweg het grootste gedeelte van de werking van het traangas, zonder eenige therapie, even spoedig verdwenen als het is opgekomen; de oogen kunnen zeer snel weer worden geopend, alleen houdt men nog korten tijd het gevoel, dat er iets met de oogen is gebeurd. In enkele gevallen is bij hooge concentraties een geringe ontsteking van het bindvlies waargenomen.
Naast de beschreven werking op de oogen geeft c. nog een prikkeling van de huid, vooral van teere gedeelten. De betroffen huid ziet rood, waarbij soms kleine blaren, die pas na eenige dagen weer verdwijnen, zich vertoonen. De longen worden door de in de practijk in aanmerking komende concentratie c. niet aangetast. De kleinste concentratie, die nog een prikkelende werking op de oogen uitoefent, is 0,3 mg/m3, terwijl 5 mg/m3 als onverdraaglijk kan worden aangenomen.
C., formule C6H5COCH2Cl, kleurlooze vaste stof, smeltpunt 56,5°, wordt technisch bereid door inwerking van chlooracetylchloride op benzol met aluminiumchloride als katalysator: C6H6 + ClCOCH2Cl = C6H5COCH2Cl + HCl.
Goed oplosbaar in benzol en alcohol, onschadelijk te maken met alcoholische loog of zwavelleveroplossing. Is vooral werkzaam, indien het door middel van handgranaten, revolverpatronen enz. in de lucht fijn verstoven wordt. Wordt in het buitenland door de politie gebruikt om samenscholingen uiteen te drijven, in Nederland beperkt het gebruik zich tot oefeningen met gasmaskers in de gaskamers.
Lit.: Ulrich Müller, Die Chemische Waffe (1932); Mededeelingen Scheik. Lab. Artillerie-lnrichtingen (nr. 5, Chlooracetophenon).
Hoogeveen.