Centrifuge of centrifugaalmachine berust op de werking van de centrifugaalkracht, die een lichaam ondervindt als gevolg van een roteerende beweging om een as buiten het zwaartepunt van het lichaam. De grootte van deze kracht op een gegeven oogenblik wordt voorgesteld voor m.v2 / r of door mco2r, waarin m de massa van het lichaam; v zijn snelheid; ⍵ → de hoeksnelheid; r de afstand tot de rotatieas; de richting ligt langs den oogenblikkelijken voerstraal (vgl. centripetaalkracht). De kracht is rechtevenredig met de massa. Brengt men een met materiaal gevulde ruimte in snelle rotatie, dan worden de zwaardere materiaaldeeltjes verder weggeslingerd, op grootere r, dan de lichtere massa.
De c. vindt in de techniek uitgebreide toepassing: in gieterijen, chemische fabrieken; ververijen, wasscherijen; zuivelbedrijven; conservenfabrieken; ketelhuizen. Men past de c. bijv. toe:
1° om stoffen van verschillend soortelijk gewicht te scheiden, bijv. in de zuivelindustrie om room uit de melk af te scheiden, ontroomer; om zwevend vuil uit de melk te verwijderen, melkreiniger; c.-olieafscheider in ketelhuizen voor condenswater van zuigerstoommachines. Ook ertsen kunnen volgens deze werkwijze gescheiden worden.
2° Om stoffen te scheiden, bijv. door snel roteerende trommelzeven: bijv. de centrifugaalfilters om vloeistoffen te klaren; de c. in suikerfabrieken ter scheiding van gekristalliseerde suiker en stroop; de c. in de zetmeelfabrieken voor het drogen van het zetmeel; c. voor scheiding naar korrelgrootte in maalderijen; c. voor het drogen resp. ontwateren van waschgoed, wol, garens, turf (hydroextractors).
3° Om, gewoonlijk vloeibare, later stollende stoffen, over en in een vorm te verdeelen: centrifugaalgietmachines in de gieterij (buizenfabricage); in de glasfabriek.
4° Om stoffen te distribueeren, bijv. sproeiers en zandstrooiers; bij automatische werpstokers, waarbij de brandstof in het vuur geslingerd en over het vuur verdeeld wordt; meststrooiers; centrifugaalverstuivers.
Wordt de c. in cylindrischen trommelvorm uitgevoerd, dan vormt de verticale cylinderas tegelijk de rotatieas. Gewoonlijk stelt een c. door haar hoog toerental (soms 10 000 per min) en soms grof materiaal, zeer hooge materiaaleischen. Zij vereischt beveiligingsmaatregelen, vraagt weinig plaatsruimte. Automatische lossing, waarbij de c. niet behoeft te worden stilgezet, wordt soms toegepast. Riemaandrijving wordt nog dikwijls aangetroffen doch voor moderne installaties gewoonlijk electrische aandrijving. Beijnes