noemt men vermenging van religieuze opvattingen en gebruiken van verschillende herkomst in één geheel, zonder dat de opgenomen elementen in een goed samenhangend systeem voldoende zijn gecoördineerd. Zodanige vermengingen zijn reeds duidelijk herkenbaar in de godsdiensten der primaire culturen en vermeerderen steeds meer naarmate de volkeren en culturen met elkaar in aanraking komen.
De godsdiensten der antieke culturen hebben alle een sterk syncretistisch karakter. Ook aan het Christendom heeft men syncretisme toegeschreven.
Het zou Hellenistische, Perzische, Egyptische e.a. opvattingen en gebruiken hebben opgenomen en met joodse opvattingen en gebruiken hebben vermengd, zonder er in te slagen dit alles tot een sluitende synthese te verwerken. Hiertegenover stellen vele protestantse geleerden, dat het oorspronkelijke Christendom, d.w.z. de leer van Jesus van Nazareth zoals ze tot uitdrukking komt in het Nieuwe Testament, de oorspronkelijke joodse kern zuiver heeft bewaard en voltooid, maar dat het Katholicisme heidense elementen heeft toegelaten en daardoor het Christendom tot een syncretistische godsdienst heeft laten verworden.
De katholieke godsdiensthistorici echter erkennen wel dat er inderdaad opvattingen en gebruiken van bijkomstige betekenis in de beleving van het Christendom zijn binnengedrongen, maar houden met recht staande, dat het Katholicisme het wezen van het Christendom ongerept heeft bewaard en in zijn leer en zijn instellingen niets anders is dan de homogene uitgroei van de door Jesus van Nazareth gestichte godsdienst. De Katholieke Kerk heeft steeds gewaakt tegen het binnendringen van het heidendom.
Onverbiddelijk heeft zij de gnostieke syncretistische sekten bestreden, maar terzelfder tijd was zij zich bewust van de noodzakelijke aanpassing aan de cultuur van de geëvangeliseerde volkeren. Zij heeft niet geaarzeld gebruik te maken van de Griekse wijsgerige begrippen om haar leer uit te drukken en van de Romeinse rechtsbegrippen om vorm te geven aan haar door Christus gewilde organisatie.
Maar steunend op de leiding van de Heilige Geest heeft zij ieder wezenlijk compromis met het heidendom weten uit te bannen. Haar tolerantie tegenover sommige volksgebruiken kan haar niet als syncretisme worden aangewreven.
K. L.
B.
