(Philipp Schwarzerd; 1497-1560), belangrijkste medewerker van Luther, vatte diens geloofsgetuigenis en bijbelse theologie in een dogmatisch systeem samen, niet zonder die daardoor te vervormen.
In de jaren 1530-1550 is Melanchthon de leidende figuur bij de vele onderhandelingen met de katholieke theologen, waarbij hij, vredesgezind en tot compromis bereid als hij was, steeds meer naar de traditionele opvattingen en praktijken neigde, zoals vooral bleek in het Augsburger Interim. Zijn medewerking aan de opstelling der Augsburgse Confessie en zijn Apologie daarvan brachten hem niet terug van een steeds verder afwijken van Luthers karakteristieke theologoumena, daar hij de natuurlijke onderbouw der openbaringstheologie wenste vast te houden. Het geloof is hem meer het aanvaarden van een eenmaal geopenbaarde en overgeleverde waarheid dan het vaste vertrouwen op Gods genade in een persoonlijke conformitas met Christus’ kruis en opstanding. De menselijke wil krijgt in het werk der bekering meer nadruk dan de alwerkzaamheid Gods. Ook in de avondmaalsleer wijkt hij steeds meer van Luther af, daar hij de nadruk legt op de scheiding van goddelijke en menselijke natuur in Christus en zodoende dichter bij Calvijn komt te staan. Nochtans bleef Luther hem tot zijn dood trouw. w. j. K.