is in het algemeen iedere leer die op de waarde van het menselijk verstand sterk de nadruk legt. In het bijzonder (en vaak met de afkeurende bijbetekenis van: leer die de waarde van het menselijk verstand overschat):
1. met betrekking tot het zijn in de werkelijkheid: iedere leer die het verstand in staat acht de werkelijkheid volledig te doorgronden of het verstand zelfs ziet als het bepalende van het zijn in de werkelijkheid (idealisme);
2. met betrekking tot de andere menselijke vermogens: iedere leer die voelen en willen tot momenten van het verstand tracht te herleiden;
3. met betrekking tot het zedelijk handelen: iedere leer die het zedelijk-goede handelen zijn noodzakelijke en voldoende grond laat vinden in het verstandelijk vatten van wat zedelijk goed is. Soms wordt intellectualisme gesteld tegenover rationalisme, en dan betekent het een leer die weliswaar op de gebrekkigheid van het menselijk verstand (als ratio) sterk de nadruk legt, maar niettemin het verstand in absolute zin (als intellectus) in betrekking brengt tot het zijn zelf van de totale werkelijkheid: het zijnde als zijnde is intelligibel, en komt voort uit een Oneindig Verstand, waarin kennen en gekend-worden samenvallen in de volheid van het Subsistente Zijn; bovendien vallen ook beminnen en willen in absolute en transcendente zin samen met kennen en verstaan. j. p.
