zijn de aanvangswoorden van de encycliek, waarin Pius XII op 12 Augustus 1950 zijn bezorgdheid uitsprak over de relativeringstendenzen van het moderne denken, zoals zich dat openbaart in een monistisch evolutionisme (o.a. bij het communisme), in een de onveranderlijke wezens al te zeer verwaarlozend existentialisme en in een alleen bij feiten zwerend historisme. Ook binnen de Kerk ziet hij sommigen met deze neiging besmet, hetzij uit ongezonde vernieuwingszucht, hetzij uit irenische overwegingen.
Daardoor willen sommigen het dogma bevrijden van volgens hen verouderde formuleringen, de theologie verlossen van scholastieke termen en begrippen, hetgeen volgens de encycliek reeds tot verschillende giftige vruchten geleid heeft. Aan de wortel ziet Pius XII een onderwaardering van de natuurlijke rede en haar mogelijkheden, een verzet tegen een absoluut ware metaphysica, dat wel een terugkeer tot de bronnen der Openbaring met zich meebracht maar dan zo, dat de waardering voor kerkelijke leeruitspraken er onder te lijden heeft.
Pius XII zoekt daartegenover de weg te wijzen, die het juiste midden is tussen een al te voortvarend streven naar nieuwheid en een al te star vasthouden aan het oude. De Vaticaanse stellingen over de natuurlijke godskennis en apologetica worden opnieuw ingescherpt, de waarde der scholastieke wijsbegeerte verdedigd, speciaal haar theodicee en ethica; gewaarschuwd wordt tegen het oncritisch aanvaarden van nog niet bewezen hypothesen, speciaal op evolutiegebied en met name wordt die van het polygenisme (meer stamvaders van het menselijk geslacht) als onverenigbaar met de schriftuurlijke gegevens verworpen.
Maar de docenten van kerkelijke onderwijsinrichtingen worden aangespoord, hun ijverigste navorsingen te wijden aan de nieuwe vraagstukken, die door de moderne cultuur en de vooruitgang van onze tijd naar voren zijn gebracht, maar dan met de passende voorzichtigheid en reserve.j. c. G.
