(Gr.: chilioi, duizend) is liet geloof aan een duizendjarig rijk (zie ook Eschatologie), een heerschappij van Christus op aarde nog vóór de dag van het laatste oordeel. Hiervoor beroept men zich op Openb. 20 : 1-7, dat, althans wat de vorm betreft, nauw verwant is met voorstellingen uit de joodse Apocalyptiek, met name 4 Esdras 7 : 28 vv. en Slav.
Henoch 33 : 1 vv. (vgl. bij Paulus ook 1 Kor. 15 : 20-28). De genoemde verwachting vinden wij bij verschillende schrijvers der eerste eeuwen, bijv. bij Papias, Justinus en Tertullianus.
Ook het Montanisme is een uiting van dit geloof. Het chiliasme werd echter ook krachtig bestreden (o.a. door tegenovergestelde dwalingen bij gnostici en Origenes) en door de Kerk practisch afgewezen.
Wanneer men let op het literaire genre van de Apocalyps, moet het getal duizend zeker symbolisch begrepen worden; de „eerste opstanding” zal wijzen op onze deelname aan Christus (Kol. 3 : 1; Jo. 5 : 25) en het duizendjarig rijk op een tijdperk van rust voor de Kerk (zo reeds Augustinus).In latere eeuwen vindt men het chiliasme bij sekten als de Hussieten en vooral in de beweging der Wederdopers (het Godsrijk te Münster aangebroken), bij de biblicistische exegeet J. A. Bengel en tenslotte bij sekten als de Darbysten. De grote Protestantse Kerken verwerpen echter het chilias-me. Een gemitigeerde vorm ervan, die onder Zuidamerikaanse Katholieken opkwam, moest nog in 1941 door Rome worden bestreden.
Er bestaat een zeker verband tussen de chiliastische verwachtingen van een heilstaat en bepaalde sociale stromingen, als die van het Marxisme en het communisme. G. s./j. w.
