('hendrik) koningen :
I. 1031-1060, uit het geslacht der Capetingers, zoon van Robert de Vrome; onder zijn regering werd de Godsvrede ingesteld.
II. 1547-1559, gehuwd met Catharina van Medici, vervolgde de hugenoten, verbond zich echter met de Duitse protestanten tegen Karel V en bemachtigde 1552 Metz, Toul en Verdun; werd door Filips II 1556 te St.-Quentin, 1558 te Grevelingen verslagen, veroverde 1558 Calais, sloot 1559 de Vrede van Cateau-Cambrésis, werd in een steekspel dodelijk gekwetst. III. 1574-1589, was 1573-1574 koning van Polen, onbekwaam, wispelturig, losbandig en zwak tegenover de hugenoten, die hem door de Vijfde Hugenotenoorlog (1574-1576) bij de Vrede van Beaulieu volkomen godsdienstvrijheid afdwongen. Hierop stichtten de katolieke edelen en steden onder Hendrik Guise de Ligue, tegen welke de hugenoten de oorlog herbegonnen (Zesde Hugenotenoorlog 1576-1577). Deze eindigde met het Verdrag van Bergerac dat de Vrede van Beaulieu bekrachtigde. Daar het hof het Verdrag van Bergerac schond, brak 1590 de Zevende Hugenotenoorlog uit die echter nog hetzelfde jaar door de Vrede van Fleix, welke de vorige verdragen bevestigde, werd beëindigd. De dood van de troonopvolger, Frans van → Anjou, 1584 en het vooruitzicht dat Hendrik van Navarra, een hugenoot, Hendriks opvolger zou zijn, deed de verzwakte Ligue herleven en gaf aanleiding tot de Achtste Hugenotenoorlog (1585-1598) of Oorlog der drie Hendrikken. In 1585, na de dood van prins Willem I van Oranje, wees hij de hem aangeboden heerschappij over de Nederlanden af.
In 1587 werd het koninklijk leger door Hendrik van Navarra, het Duitse hulpleger door Hendrik Guise verslagen. Hendrik III moest uit Parijs vluchten, deed 1588 Hendrik Guise vermoorden, sloot 1589 een verbond met Hendrik van Navarra, bedreigde Parijs maar werd door de dominikaan Jacques Clément vermoord. IV. 1589-1610, 1572 koning van Navarra, werd koning van Frankrijk door de vermoording van Hendrik III, doch eerst 1593, na zijn overgang tot het katolicisme, algemeen erkend; herstelde door het Edikt van Nantes 1598 de godsdienstvrede, bracht door Sully de geldmiddelen in goede staat, bevorderde landbouw, nijverheid en handel, werd, op het punt zijn sinds lang voorbereide oorlog tegen Duitsland te beginnen, te Parijs door Ravaillac vermoord.
