is de van oorsprong Griekse instelling om zich kritisch tegenover traditionele, m.n. religieuze, ideeën op te stellen en een coherente rationele theorie over mens en wereld te ontwikkelen. Hoewel vreemd aan de bijbel, ontwikkelt zich toch in het nabijbelse jodendom onder invloed van het Hellenisme een wijsgerige vorm van jodendom waarvan in de oudheid Philo van Alexandrie de belangrijkste vertegenwoordiger is; hij probeerde een synthese tussen joods geloof en platonische filosofie te creëren.
In de rabbijnse literatuur wordt Philo genegeerd en worden er ook geen bewuste pogingen tot een nieuwe cultuursynthese ondernomen, maar in de middeleeuwen wordt een diepgaande gedachtenwisseling tussen joods geloof en Griekse filosofie in intellectuele kringen als hoge prioriteit ervaren (Maimonides e.a.).
