Oriëntalisme is het kijken naar de oosterse wereld door een westerse bril, terwijl occidentalisme het omgekeerde is: het kijken naar Europa en de VS door een oosterse bril.
Beide -ismen zijn voorbeelden van etnocentrisme, waarbij men vanuit het eigen referentiekader naar andere culturen kijkt. Etnocentrisme houdt in dat beide partijen hun eigen betekenis geven aan andermans cultuuruitingen. Bijvoorbeeld, de lichaamstaal van een Japanner kan door een Westerling anders geïnterpreteerd worden dan bedoeld, en Aziaten moeten op hun manier leren omgaan met Westerlingen.
Iedereen heeft eigen culturele interpretaties, vooroordelen en denkbeelden. Hardnekkige, eenzijdige opvattingen over 'de ander' leiden tot gevoelens van superioriteit en etnocentrisch gedrag, gekenmerkt door normstelling, uitsluiting, afkeuring en vijanddenken. Wanneer betekenisgeving echter van beide kanten met open vizier plaatsvindt, kunnen insluiting, wederzijds respect, diversiteit en cultuurmenging ontstaan. Toch blijven identitaire verschillen en culturele dissonantie bestaan, ongeacht de mate van acculturatie.
Wanneer 'de vreemdeling' structureel wordt afgewezen, wordt de blik op continenten zoals Afrika, Azië en Europa wederzijds gekleurd, gefixeerd, veroordelend en ontkennend. Eigen gekoesterde culturen, zoals de Westerse, Islamitische of Hindoeïstische, worden als norm gesteld, wat leidt tot Eurocentrisme, Afrocentrisme, Islamisme en hindoenationalisme.
