Jannes H Mulder

Schrijver op Ensie

Gepubliceerd op 08-10-2024

Geweld en Kunst

betekenis & definitie

Geweld en kunst beschrijft de artistieke uitdrukking van bestaand fysiek geweld. Geweld op kunstzinnige wijze uitdrukken verschilt van gewelddadige kunst.

Veel kunstenaars, zoals Francisco Goya en Armando, laten zich inspireren door oorlogsgeweld en andere vormen van agressie. Middeleeuwse schilderijen tonen gruwelijke scènes van radbraken en vierendelen, terwijl schrijvers zoals De Sade en Kafka gewelddadige thema's in hun literatuur verwerken. De kunstfotograaf Jeff Wall heeft in zijn studio een schokkende scène gereproduceerd van Russische soldaten in Afghanistan.

In de hedendaagse kunst zien we vaak afbeeldingen van lichamelijke vervormingen (Francis Bacon), kadavers (Arsen Savadov, Damien Hirst), overledenen (Robert Duncan, Gunther von Hagens, Joel-Peter Witkin), lichaamssappen (Andres Serrano), en uitgehongerden (Renzo Martens). Body Art, waarbij het eigen lichaam als kunstmedium wordt gebruikt, kan gewelddadig overkomen (Chris Burden, Stelarc, Gina Pane, Orlan, Janine Antoni). Filmmakers zoals Fassbinder creëren geëngageerde kunst die zowel schokt als aanzet tot actie.

Slachtofferkunst richt zich op het geweld dat de kunstenaar zelf heeft ervaren. Voorbeelden hiervan zijn de littekens van een moordpoging (Andy Warhol), borstamputatie (Toon Molenaar), terminale AIDS (Nan Goldin), zelfverminking (Marina Abramović), en het autowrak van Rob Scholte, die een aanslag ternauwernood overleefde. Een fascinatie voor demonisch geweld, de esthetisering van wat velen lelijk noemen, en de druk om mediagenieke grenzen te overschrijden, spelen een rol in het ontstaan van dergelijke kunstwerken.

Vragen en kritiek: De vraag blijft of het getoonde werk een gebaar van verzet is of eerder een verheerlijking van geweld. Is het meer kitsch dan kunst? Blijft het kunstwerk, ondanks de verheerlijking van geweld, op zichzelf aangrijpend? Fascinatie, dubbelzinnigheid en een vleugje camp met ironie staan in de wereld van liefhebbers van gewelddadige kunst centraal. De graad van alertheid en mate van verbijstering zijn daarbij bepalend.