Actieve geweldloosheid is kenmerkend voor sociale bewegingen die zonder geweld de bestaande machtsverhoudingen willen uitdagen. Dit vreedzame, collectieve verzet richt zich tegen structureel geweld en probeert maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen.
Voorbeelden van bewegingen die actieve geweldloosheid toepassen zijn burgerrechtenbewegingen, Derde wereld-bewegingen, vredesbewegingen zoals Pax Christi, en hedendaagse milieubewegingen. Deze vormen van burgerlijk verzet streven ernaar om de maatschappij hier en nu te veranderen, en richten zich op het aan de kaak stellen van politieke macht. Ze streven naar revolutionaire omwentelingen zonder geweld, maar met vastberadenheid en een duidelijke missie. Ze zetten zich in voor gelijkwaardigheid, solidariteit of een beter milieu, en verzetten zich tegen wapenhandel, uitbuiting of discriminatie.
Actieve geweldloosheid verschilt van het meer individuele, kleinschalige verzet van geweldloze weerbaarheid. Tussen de verschillende vormen van verzet bestaan vloeiende overgangen, maar actieve geweldloosheid van een massabeweging uit zich vaak in openlijk fysiek verzet, publieke demonstraties, barricades en in uiterste gevallen sabotage van de openbare orde.
De kracht van actieve geweldloosheid is groot en kan soms zelfs groter blijken dan die van een bestaand leger of militaire strijdkracht.
