Parthen - Iraanse stam, ontstaan voornamelijk door een vermenging van een groep Skythen met de Dahai (tussen de Kaspische Zee en het Aralmeer). Onder de Achemeniden waren ze schatplichtig aan de Perzen. Daarna werden ze een deel van het Seleukidenrijk (zie Seleukos). Gaandeweg werden ze onafhankelijk. Vanaf ca. 250 v.C. ontmoeten we een dynastie van de Arsakiden. De eigenlijke stichting van het Parthische Rijk staat op naam van Tiridates (ca. 248-210 v.C.). Tijdens de 2e eeuw heersten de Parthen over Iran en Mesopotamië. Hun hoofdstad was toen Hekatompolis. Mithridates I (ca. 174-136 v.C.) nam de titel ‘Koning der Koningen’ aan. Hij maakte van het oorspronkelijke kleine koninkrijk werkelijk een imperium. Het strekte zich uit over Elam, Persis en Babylonië. Men noemt hem een fïlhelleen. Zijn zoon Phraates II (ca. 136-128 v.C.) wist dit rijk te behouden. Doch de Skythen vielen het rijk binnen en Phraates II werd hierbij gedood. De Parthen werden nu schatplichtig aan de Skythen. Artabanos II (ca. 128-123 v.C.) werd eveneens gedood in een gevecht tegen Centraal-aziatische nomadenstammen. Mithridates II (ca. 123-87 v.C.) wist de macht weer te herstellen, hoewel hij ook niet slaagde tegen de stam der Takharen.
Na Mithridates II was er een interregnum tot ca. 80 v.C. Ondertussen waren de Parthen in contact met het Romeinse Rijk gekomen, zij het dan onrechtstreeks, nl. via het koninkrijk van Pontos, waar de beruchte koning Mithridates VI Eupator met de Romeinen in een bloedige oorlog verwikkeld was. Reeds tijdens de regering van Phraates II had de Romeinse veldheer Lucullus een niet-aanvalspakt met de Parthen gesloten. In 93 v.C. sloot Mithridates II een verbond met Mithridates VI Eupator van Pontos, doch reeds in 92 kwam er een akkoord met Sulla tot stand, waarin bepaald werd dat de Eufraat de grens van het Romeinse Rijk zou worden.
In 56 kwam koning Orodes aan de macht. De Parthen, die nu met de Romeinen in conflict waren gekomen, wisten dezen te verleiden tot een slag bij Carrhae, waar de veldheer Crassus sneuvelde, in 53 v.C. Meer dan 20.000 legioensoldaten vielen op het slagveld. Vanaf 53 v.C. werden de Parthen de voornaamste tegenstanders van de Romeinen in het Oosten. Ontelbare oorlogen zijn er gevoerd. Antonius versloeg in 38 v.C. de Parthen in de slag van Gindarus in Noord-Syrië, doch verloor de slag bij de hoofdstad Phraata in 37 v.C. Tijdens de regering van Augustus waren de betrekkingen wat vredelievender geworden: de vier zonen van koning Phraates leefden en studeerden in Rome. Doch Artabanos III (ca. 12-38 n.C.) wilde Armenië veroveren en kwam aldus weer in conflict met Rome, waarop keizer Tiberius zijn veldheer Germanicus naar het Oosten moest sturen om de Parthische koning hieraan te herinneren. Ook onder Nero werden er oorlogen gevoerd en met keizer Traianus waren de gevechten zo talrijk dat deze de bijnaam ‘Parthicus’ kreeg. Nu ging het tegen koning Orodes (109-128 n.C.), doch de keizer stierf te Selinonte in Kilikië in 117 n.C. aan een ziekte. Diens opvolger Hadrianus sloot in 123 vrede met Orodes. Antoninus Pius versloeg Vologeses III (148-191 n.C.) bij de Yeropos. Onder Vologeses IV (191-207 n.C.) laaide de oorlog weer opnieuw op, doch het waren de laatste stuiptrekkingen van het Parthische Rijk. In het oude landsdeel Persis kwam de dynastie van de Sassaniden op en wilde met alle middelen het oude Achemenidenrijk herstellen. Deze dynastie verdreef de Arsakiden in 226 n.C.
