in Nederland vond na de Tweede Wereldoorlog een zuivering plaats onder personen die met de Duitse bezetter hadden samengewerkt (→ collaboratie; apolitieke delinquenten). Zij vond plaats los van en naast de strafrechtelijke vervolging via de bijzondere rechtspleging.
Grondslag voor de zuivering van het ambtenarencorps en de rechterlijke macht vormde het Zuiveringsbesluit van 13.1.1944. De volgens dit besluit opgelegde sancties konden variëren van eervol ontslag tot een berisping. Ook voor andere sectoren van het maatschappelijk leven (bedrijfsleven, kunstenaars, journalisten, studenten) werden na de bevrijding ereraden, zuiveringsraden of zuiveringscommissies ingesteld. Een overkoepelende instantie die de vloed van aanklachten kon opvangen en kanaliseren ontbrak evenwel. Bovendien nam door de wederopbouw, het conflict in Indië en de beginnende Koude Oorlog de druk toe om zo snel mogelijk tot een herstel van de ‘normale' verhoudingen te komen. Er ontstond grote rechtsongelijkheid.
Met name hoge functionarissen kwamen er genadig af; zij. die weliswaar zwaar gecollaboreerd, maar slim gemanipuleerd hadden, bleven buiten schot, terwijl onmisbare figuren in de naoorlogse politiek werden beschermd. Bovendien ontstond wrevel omdat het bedrijfsleven, dat aan de bezetting soms miljarden verdiend had, vrijwel buiten schot bleef, terwijl de werknemers, die de opdrachten hadden uitgevoerd, dikwijls tot zeer lange gevangenisstraffen werden veroordeeld. Ook vele boeren, die naar Polen waren gegaan (→ Nederlandse Oost-Compagnie) werden veelal zwaar gestraft, maar → C. Staf. die hen aangespoord had te gaan. werd minister van Oorlog. De zuivering bij de spoorwegen werd afgewenteld op het personeel, de directie bleef er buiten. Ook de perszuivering werd een mislukking, evenals die van de politie.
Dit alles leidde tot een spoedige verzanding van de zuivering. Eind 1945 beëindigde minister van Binnenlandse Zaken Beel de ambtenarenzuivering. In dec. 1946 staakten de ereraden voor de verschillende kunstsectoren hun werkzaamheden. Op 2.6.1949 trad een nieuwe wet in werking, waardoor een Centrale Ereraad nog liggende zaken kon afhandelen: 9.1.1952 werd ook deze Centrale Ereraad opgeheven. Voor België: → repressie.Litt. H.M.van Randwijk. Heet van de naald (1968): K.Groen. Landverraders. Wat deden we met ze? (1974); A.D.Belinfante, In plaats van bijltjesdag (1978); K.Groen. Er heerst orde en rust (1979).
