Ned. politicus, “2.11.1741 Tiel. *6.6.1784 Zwolle. Studeerde in Utrecht, werd sterk beïnvloed door de Verlichting; kwam 1772 in de Staten van Overijssel, waaruit hij wegens zijn strijd tegen de → drostendiensten verwijderd werd (1778).
O.a. door zijn ijveren voor burgermilities en instellingen van burgergecommitteerden (als tegenwicht tegen de regenten) zeer invloedrijk geworden in de patriottenbeweging, keerde hij 1782 terug in de Staten van Overijssel; bracht 1783 de afschaffing van de drostendiensten tot stand, brak de macht van de adel door herziening van de stemproccdurc. Zijn (anonieme) pamflet Aan het volk van Nederland (1781), waarin hij fel maar deskundig de nadelen van het stadhouderschap uiteenzette en een democratische, op de volkssoevereiniteit gebaseerde staat propageerde. heeft grote invloed gehad op de democratische ontwikkeling van de burgerij. Uitgave: Van der Capellen tot den Pol. Aan het volk van Nederland, door W.F.Wertheim (1966).Litt.: P.Geyl, De patriottenbeweging (1947); J.Romein en A.Romein-Verschoor, Joan Derk van der Capellen. De Tribuun der Burgerij (in: Erflaters onzer beschaving 13e dr. 1956).
