Edel-

betekenis & definitie

Van puristische zijde wordt er soms bezwaar gemaakt tegen samenstellingen van edel- met een substantief. Volgens de taalzuiveraars zou men zich niet mogen beroepen op edelman, -vrouw, -knaap, -lieden, omdat edel hier betekent ‘van adel’. Ook het bestaan van bijv. edelsteen en edelhert is volgens hen geen argument om nieuwe samenstellingen van edel- met een substantief te rechtvaardigen.

In het bijzonder worden edelgas en edelmetaal als germanismen (D. ‘Edelgas, Edelmetall’) afgekeurd voor resp. ‘edel gas’ en ‘edel metaal’.

Alle woordenboeken hebben edelgas echter zonder afkeuring opgenomen. Ook in de kranten zal men dit woord tegenkomen:

‘Edelgassen van belang voor de produktie van elektriciteit door

kernenergie.’ (advertentie DSM, Elseviers Magazine, 25.9.71, p. 73)

Edelmetaal en de samenstellingen edelmetaalbedrijf -handel, -nijverheid worden nog niet algemeen aanvaard: ze staan slechts in Jansonius. In de kranten vindt men zowel edelmetaal als ‘edel metaal’:

‘Ban-de-bom-insignes worden tegenwoordig vervaardigd uit edelmetaal.' (De Groene, 22.8.72, p. 7)

‘...dit edel metaal (= goud)...’ (Het Volk, 14.10.72, p. 14)

In dit geval hebben de puristen het pleit verloren: de samenstelling met edel- is hoe langer hoe produktiever geworden. Naast de bekende oudere formaties zijn er heel wat nieuwe samenstellingen met edel- ingeburgerd: ze hebben meestal betrekking op het animale (bijv. edelvink, -vis, -karper) en het vegetale (bijv. edelroos, -hout) maar in de laatste tijd ook op het minerale (bijv. edeltin, -kristal, -staal).