Geographisch- historisch woordenboek

Servaas de Bruin, D. Noothoven van Goor (1869)

Gepubliceerd op 29-11-2021

Twist over de Investituren

betekenis & definitie

(of Strijd). Onder deze benaming kent men in de geschiedenis de geschillen, die in de He eeuw ontstonden tusschen het Pausdom en verschillende europeesche vorsten, inzonderheid die van Duitschland, over het recht om geestelijke personen met kerkelijke goederen te beschenken.

Wanneer een geestelijke den eed van getrouwheid aflegde aan den landsvorst, kon deze hem beleenen met het domein van een aartsbisdom of bisdom of abdij, waarmede dan natuurlijk de waardigheid en titel van aartsbisschop of bisschop of abt gepaard ging. Op die wijze werden de hooge waardigheden der Kerk verleend buiten den Paus om, en het kon niet anders of dit moest te Rome ergernis geven. De eerste, die met kracht zijne stem daartegen verhief, was paus Gregorius Vil, terwijl keizer Hendrik IV beweerde.dat hij als keizer volkomen in zijn recht was, en dat hij geen inmenging van den paus op dat punt kon toelaten (1073). Toen men het na lang onderhandelen niet konde eens worden, vaardigde Gregorius VII een verbod uit (1075), houdende, dat geen wereldlijke personen het recht hadden om geestelijke personen met kerkelijke goederen te beleenen. Hierop liet Hendrik IV den paus afzetten (1076), waarop de paus antwoordde met Hendrik IV in den ban te doen. De strijd over de I. duurde voort tusschen keizer Hendrik V en de pausen Urbanus II, Pascal II, Gelasius II, en werd eerst met paus Calixtus ten einde gebracht, bij eene schikking, die bekend is onder den naam van Concordaat van Worms (H22); de hoofdbepalingen van dit verdrag waren: dat de investituur met ring en staf voortaan geschieden zou door den Paus, door wien de bisschoppen zouden worden gekozen in overleg met de wereldlijke overheid, en dat de Keizer aan de prelaten de rijksleenen schenken en hun den leen-eed afnemen zou vóór de consecratie. Keizer Lotharius II ging H25 nog verder, door toe te staan, dat de consecratie geschiedde vóór het afleggen van den leen-eed, en dat de bisschoppen gekozen wierden zonder de keizerlijke voorkennis; wijders vorderde hij van de prelaten slechts den algemeenen onderdaans-eed. In de I3e eeuw begon de strijd over de I. opnieuw, ditmaal verwikkeld met den strijd tusschen de Guelfen en de Gibellijnen, en werd eerst voor goed beëindigd 1268 door den dood van Conradijn.

< >