(1870, uit het Engels) purperachtig rood
In 1859 waren Italië en Frankrijk in oorlog met Oostenrijk. De Oostenrijkers hadden verschillende bezittingen in Italië, maar de Italianen streefden naar onafhankelijkheid. In een opwelling had de Franse keizer Napoleon III toegezegd Italië 'van de Alpen tot de Adriatische zee' te zullen bevrijden van de Oostenrijkers.
Op 4 juni 1859 leden de Oostenrijkers een gevoelige nederlaag bij het plaatsje Magenta. Twintig dagen later, op 24 juni 1859, raakten de partijen slaags bij Solferino, een dorpje ten zuiden van het Gardameer. Deze slag zou een van de bloedigste uit de krijgsgeschiedenis worden.
Aan de ene kant stonden 165.000 Fransen en Sardiniërs, aan de andere kant 170.000 Oostenrijkers. Oostenrijk had een beter leger, maar de mannen waren uitgeput. Ze hadden een lange mars achter de rug, nauwelijks gegeten en veel last van de schroeiende hitte.
Nadat de Fransen enkele kleine gevechten hadden gewonnen, concentreerde de strijd zich rond een toren. Vanuit deze toren beschoten de Oostenrijkers de Fransen, met vreselijke gevolgen. Maar volgens de militaire regels van die tijd werden de mannen in de toren rond het middaguur afgelost. De Fransen maakten van de gelegenheid gebruik en vielen aan. Twee uur later was Solferino voor de Oostenrijkers verloren. Toevallig was de Zwitser Henri Dunant tijdens deze veldslag aanwezig in Castiglione, een dorpje vlak bij Solferino. Hij hielp met de verpleging van de slachtoffers en bezocht het slagveld. Later gaf hij een gedetailleerde reconstructie van de gruwelijke strijd. 'Ginds heeft er een ijselijke en vreeselijke strijd van man tegen man plaats. Oostenrijkers en verbondenen [geallieerden] werpen elkander onder den voet, dooden hunne tegenpartij; met den voet op bloedende lijken staande verbrijzelen zij hunnen vijand den schedel met kolfslagen of doorboren elkander met sabel- of bajonetsteken. Men geeft geen kwartier; het is eene slagting, een gevecht als van wilde naar bloed dorstende dieren. De gekwetsten zelven vechten; en hij, die geene wapens meer heeft, grijpt zijne tegenstander bij de keel om hem te verworgen.
'Ginds grijpt eene dergelijke worsteling plaats, maar het toneel daar wordt nog ijselijker, door het naderen van een eskadron kavallerie in galop. De paarden verpletteren onder hunne ijzeren hoeven, beide, stervenden en dooden. [...]. Een weinig verder ziet men de rijdende artillerie de kavallerie volgen; zij baant zich met geweld in galop eenen weg midden door de gekwetsten en dooden, die daar dooreen liggen; vreeselijke verminkingen en martelingen zijn het gevolg van dit alles; de grond drenkt zich in letterlijken zin met bloed, en de vlakte is bezaaid met lijken of gedeelten er van.'
Aan geallieerde zijde telde men 17.191 doden en gewonden; aan Oostenrijkse zijde 22.537 - samen bijna veertigduizend slacht- offers. Voor de Oostenrijkers was het verlies zo overtuigend dat zij zich uit Italië terugtrokken. Op II juli werd de vrede van Villafranca getekend, waarbij Oostenrijk Lombardije afstond.
Voor Henri Dunant was de veldslag een verpletterende ervaring. In 1863 schreef hij een emotioneel pamflet dat in talloze talen werd vertaald, in het Nederlands onder de titel Solferino. De stem der menschheid op het slagveld. Dunant riep hierin alle staten op samen te komen op een conferentie in Genève. Zijn oproep kreeg enorme bijval. De conferentie had plaats op 26 oktober 1863; krap een jaar later werd in Genève het Rode Kruis opgericht.
Omstreeks diezelfde tijd werd een nieuwe kleurnaam geboren. De slag bij Magenta had het slagveld rood gekleurd en dit had in Engeland, dat toen vooraan liep bij de ontwikkeling van synthetische kleurstoffen, geleid tot de term 'Magenta red', weldra verkort tot magenta (z.a.). In navolging hiervan ontstond omstreeks 1865 in Engeland het woord solferino voor een kleur die iets donkerder is dan magenta. Bij Solferino was dan ook nóg meer bloed gevloeid.
Engels solferino (±1865); Duits Solferino (1874).
Henry Dunant Solferino. De stem der menschheid op het slagveld (1863) 8-9; Nieuwenhuis Alg. wdb. kunsten en wetensch.' 9 (1866) 175; Gerding & Opwijrda Zokwdb. der scheikunde ( 1870) 262, 719; Meyers Konversotions-Lexikon' 1 (1874) 648 e.v. (Ani/in); Winkler Prins' 13 (1880) 238; Ency. Brit.'' 14(1911) 918-919; Ons leger (juni 1985) 30; Veen Etym. wdb.
(1989) 699; OED (19932).
