De ziekten van de klieren met inwendige afscheiding, die voor een operatieve behandeling toegankelijk zijn, zijn de door gezwellen of door vergroting van het orgaan veroorzaakte stoornissen, die door gehele of gedeeltelijke verwijdering van de klier tot genezing zijn te brengen.
Het meest bekend is de vergroting van de schildklier, de krop , die op de naburige organen (luchtpijp, slokdarm, nervus recurrens en de grote halsader) kan drukken en daardoor ademhalingsbezwaren, slikklachten, heesheid en congesties geeft. Een X-foto van de hals toont de druk op de luchtpijp, doordat de luchtkolom in de luchtpijp, die op de X-foto goed te zien is, versmald of naar opzij of naar achteren gedrongen is. Ook zijn er vormen van krop, die tot een overmatige of verkeerde werking van de schildklier aanleiding geven, de thyreotoxicose en de ziekte van Basedow . Verwijdering van een gedeelte van de vergrote schildklier kan de hinderlijke druk opheffen en de vergiftigingsverschijnselen, die zich openbaren in stoornissen van de hartwerking en van de stofwisseling, uitpuilende ogen, beven, trofische stoornissen, zoals haaruitval en het afbrokkelen van de nagels, doen verdwijnen.
Een vergroting van een bijschildkliertje veroorzaakt, zoals reeds bij de ziekten van het skelet is besproken, een stoornis in de kalkstofwisseling met ernstige afwijkingen van de beenderen, de ziekte van Recklinghausen, die door wegneming van het vergrote kliertje kan genezen.
De gezwellen van de bijnieren verdeelt men in gezwellen, die van de schors en van het merg uitgaan. De van de bijnierschors uitgaande gezwellen geven door hormonale stoornissen bij kinderen een abnormaal snelle ontwikkeling van het lichaam en i.h.b. van de geslachtsorganen en bij volwassenen een merkwaardige verandering in hun wezen, waardoor vrouwen een mannelijk aanzien krijgen met baardgroei en mannelijke schaambeharing, terwijl mannen, bij wie deze gezwellen zeer zeldzaam voorkomen, het omgekeerde beeld tonen. De merggezwellen van de bijnier kenmerken zich door aanvallen van belangrijke bloeddrukverhoging met de hierdoor veroorzaakte bezwaren. De door bijniergezwellen veroorzaakte afwijkingen zijn door verwijdering van het orgaan te genezen.
Wat betreft de ziekten van de alvleesklier, wordt volstaan met de vermelding van het insulinoom, een gezwel, dat uitgaat van de eilandjes van Langerhans. Daardoor ontstaat in het lichaam een overmaat van insuline, die tot levensgevaarlijke stoornissen in de suikerstofwisseling leidt in de zin van een tekort aan bloedsuiker (hypoglycaemié). Deze gevaarlijke ziekte, waarvan het wezen pas sinds een tiental jaren goed doorvorst is, is te genezen door het verwijderen van het gezwel uit de klier.
