Encyclopedie van Friesland

Prof. Dr. J.H. Brouwer (1958)

Gepubliceerd op 22-01-2020

KWELDER

betekenis & definitie

In het noorden van Nederland vooral buitendijkse aanwassen met vegetatie van K.-gras.

Binnendijks is het grond, afgezet in een zout milieu en eenmaal of nog steeds kalkrijk. Een volledig Kprofiel heeft van beneden naar boven de volgende opbouw: wadzand, gelaagde zavel, gelaagde klei, klei. De opslibbing van een volledige K. kan doorgaan tot ca. 40 cm boven gemiddeld hoog water.

De binnendijkse K.-gronden in Frl. worden al naar de maten en diepte van de ontkalking verdeeld in oude en jonge K.-gronden. De laatste zijn alle kalkrijk tot in het maaiveld. De zavelige, fijnzandige wallen of ruggen op de K. heten K.-wallen. Ze lopen parallel met de kust en zijn gevormd door de erosieve werking van de zee. K.-wallen kunnen tot 1,2 m boven gemiddeld hoog water reiken. Bij de kunstmatige landaanwinningswerken ontstaan tegenwoordig geen K.wallen.

Zuidelijke AT.-wallen komen voor tussen Lwd.-StiensBolsward en eveneens tussen Berlikum-Boer-Ried-Franeker. Door hun gunstige eigenschappen zijn de K.-wallen meestal als bouwland in gebruik.

De laagte tussen de K.-wallen in eerste aanleg gevormd door de erosietroggen bij het ontstaan heet ÜT.-bekken. Vele AT.-bekkens in Frl. zijn door latere inbraken van de zee beïnvloed en of nog dieper en breder geërodeerd of door sedimentatie opgevuld. Door de lage ligging en de zwaardere sedimenten worden de K.-bekkens vooral als grasland gebruikt. Voorbeelden in Frl. in Het Bildt, de Dongeradelen en Barradeel. Compendium: Frieslands strijd met het water.

< >