De F.A., een stichting in 1938 opgericht door de Provinciale Onderwijsraad van Friesland, is een werkgemeenschap die zich toelegt op de wetenschap aangaande Frl., het Friese volk en zijn cultuur in al haar uitingen en in de ruimste zin. Zij tracht alle wetenschappelijke werkers en geïnteresseerde leken hierin te betrekken en telt thans ca. 500 leden en 1300 donateurs.
Zij streeft haar doel na door middel van werkverbanden, lezingen en leergangen, publikaties, materiaalverzameling op lexicografisch, biografisch en bibliografisch gebied en wetenschappelijk onderzoek. Het aantal werkverbanden is thans 14, nl. archeologisch, biologisch, bouwkunstig, genealogisch, heemkundig, historisch, landbouwkundig, landschap-genetisch, literair-historisch, musicologisch, naamkundig, pedagogisch, sociaal-economisch en taalkundig.
Elk jaar verschijnen ca. 15 uitgaven, het totale aantal is reeds meer dan 130. Zeer belangrijk zijn de series Oudfriese Taal- en Rechtsbronnen (reeds 9 dln.) en Fryske Plaknammen (toponiemen, reeds xo dln.).
Van de F.A. gaan uit een cursus voor voortgezet bouwkundig onderwijs, academisch gerichte landbouwlezingen en de Noordelijke Leergangen. Een handwoordenboek is in 2 dln. (Fries-Nederlands en Nederlands-Fries) verschenen, terwijl een groot woordenboek in de omvang van Van Dale in voorbereiding is; de éne cartotheek bevat reeds meer dan 200 000 kaarten; de andere, een zgn. doorsnee-apparaat, zal in 1959 voltooid kunnen zijn en meer dan 1 000 000 kaarten bevatten.
Ook aan andere woordenboeken (o.a. een etymologisch en een toponymisch) wordt gewerkt. Een prijsvraag der F.A. bracht een uitgave over boerderijbouw (door G.
J. A.
Bouma, De nije Fryske pleats), zo ook een groot tweedelig werk over de waterstaatkundige ontwikkeling van Frl. (K.
A.
Rienks en G. L.
Walther, Binnendiken en Slieperdiken fan Fryslân). Een groot onderzoek op elk gebied is sedert 1952 gaande in de zgn.
Friese Wonden. Hieraan werken velen mee, ook enige honderden leken nit het gebied zelf.
Dit inschakelen van leken gebeurt zoveel mogelijk, o.a. ook bij het woordenboek. In dit opzicht is de F.A. een unicum in Nederland; eveneens door het grote aantal donateurs en door het feit dat mensen van elke rang, stand en werkkring en van elke politieke en kerkelijke richting meewerken.
DeF.A. geniet voor haar werk subsidie van rijk, provincie, gem. en van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek (Z.W.O.); haar zetel is het Coulonhuis te Lwd. Het tijdschrift der
F.A. is ‘It Beaken’ (Het Baken), jaarlijks ca. 200 blz. aan alle leden en donateurs toegezonden. Onder medewerkers en donateurs zijn vele niet-Friezen.in binnen- en buitenland; met universiteiten, instellingen en geleerden in en buiten Nederland wordt contact onderhouden, vooral ook in O. en N.-Frl. Een belangrijk initiatief op cultureel gebied was de oprichting van het ‘Frysk Orkest’. Het bestuur der
F.A. wordt gevormd door een hoofdbestuur, waarin zoveel mogelijk werkverbanden vertegenwoordigd zijn, en een dagelijks bestuur van vijf personen, bijgestaan door twee directeuren, één voor de wetenschappelijke en één voor de zakelijk-organisatorische kant van het werk.
Zie: Út de smidte fan de Fr. Akademy, l-VIII (1949-57).
