Hebben betrekking op wegen, straten, stegen, paden, pleinen, kaden, bruggen, enz., soms ook op dammen en dijken (Veldnamen). Al zal de mens altijd al wel namen aan door hem benutte wegverbindingen hebben gegeven, toch is de vroege overlevering begrijpelijkerwijs tamelijk karig.
De oudste vermeldingen in Groningen zijn waarschijnlijk Cleywech (omgeving stad), Ebbedingastrate (thans Ebbingestraat) en Gaddinghestrate (thans Pelsterstraat) uit de tweede helft van de 13de eeuw. Vanaf de 14de eeuw groeit het aantal namen in bronnen, ook van buiten de stad (zoals in 1498 Bredewech, Gaerenwech en Noodweg uit de omgeving van Bierum). Zij bleven heel lang een product van de volksmond (doorgaans in dialect, makkelijk verander- en vervangbaar); pas in de loop van de 19de eeuw (deels nog de 20ste) groeide langzamerhand wat wij heden als straatnaamgeving van overheidswege (de gemeenteraad) kennen. Terwijl deze vooral door thematische namenvelden gekenmerkt wordt (zeeheldenbuurt, bloemenwijk), ligt aan de oudere, uit de volksmond geboren straatnaam veelal een ‘individuele’ motivatie ten grondslag, hoofdzakelijk uit de drie motiefcomplexen relatieve ligging (Oosterstraat, Oldenzijlsterweg, Coolmanspad), eigenschap (Kromme Elleboog, Sintelpad, Lange Leegte) en functie (Lijkweg, Moeskershorn, Stoeldraaierstraat). Naast de alles overheersende grondwoorden -weg, -straat en -laan hebben zich in Groningen enkele andere, deels oude wegaanduidingen kunnen handhaven, zoals pad (Kerke-, Koe-, Molen-, Zandpad enz., vooral in dorpen). Verder gat ‘steeg’, rijge ‘rij huizen’ en drift ‘pad tussen twee huizen, oprijlaan, oorspronkelijk ‘weg waarlangs vee gedreven wordt’ (vooral in de Stad: Koude Gat, Pottebakkersrijge, Heerepoortenmolendrift). Karakteristiek zijn ook straatnamen uit veld- of waternamen zonder meer (Mienscheer, Munnikevaart, Molenwijk) en het intensieve gebruik van gang ‘steeg’ binnen de stad, maar ook in sommige dorpen (Smidsgang in Saaksum bijv.).[Ebeling]
Lit.: P.J. Meertens en W. Moll, Middeleeuwse en moderne straatnaamgeving (Amsterdam 1953); J.A. Feith, ‘Wandelingen door het oude Groningen. De straten en hare namen’, GVA 1891, 187-215; 1892, 41-73; 1893, 203-227; herdrukt als: J.A. Feith, Wandelingen door het oude Groningen (Groningen 1978); F.
Ketelaar, Driften, stegen, lanen. Straatnamen in Haren (Haren 1990).
