Theologische en kerkelijke stroming, gevormd door de volgelingen van de Italiaanse theoloog Fausto Sozzini (Siena 1539 - 1604), die - omstreeks 1580 in Polen werkzaam - de goddelijke drieëenheid verwierp, de nadruk op Jezus’ menselijkheid legde en het leerstuk van de voldoening door Christus afwees. Zedelijke schuld is immers niet overdraagbaar.
Jezus is als volmaakte mens ons voorbeeld. Voor de mens komt het erop aan in gehoorzaamheid naar het volmaakte te streven. Daarom werd de leer van de predestinatie radicaal afgewezen. Socinianen waren rationalisten en moralisten: de praktische godsvrucht stond op de voorgrond.Het socinianisme stond bij kerk en overheid in een kwaad daglicht. In de 17de eeuw zijn verschillende gereformeerden en doopsgezinden van socinianisme verdacht en beschuldigd. Vooral doopsgezinden, wier opvattingen verwantschap met die van de socinianen vertoonden, werden voor socinianen aangezien. Een voorbeeld is Eppo Botterman.
Lit.: W.J. Kühler, Het Socinianisme in Nederland (Leiden 1912): W.J. Kühler, Socinianen en Doopsgezinden, in: Geschiedenis van de Doopsgezinden in Nederland II, eerste helft (Haarlem 1940) 14-29.
