Nieuwe Groninger Encyclopedie

P. Brood, A.H. Huussen en J. van der Kooi (1999)

Gepubliceerd op 20-09-2021

Groninger rarekiek, de

betekenis & definitie

Reeks van vijf schotschriften op rijm, verschenen tussen 1775 en 1785. De titel verwijst naar de ‘kiekkast’ waarmee in vroeger tijden kermissen werden opgevrolijkt.

Het gehanteerde koeterwaals moest suggereren dat het om een Zuid-Nederlandse artiest ging. De schrijver maakte zich in de derde aflevering dan ook bekend als ‘Steven Wallon’.De eerste aflevering nam het establishment op de korrel, vooral burgemeester A.A. van Iddekinge met zijn familie en ‘afhangelingen’. Dit element keerde in alle afleveringen terug.

De tweede aflevering (1777) fulmineerde tegen de ontaarding van de Nederlandse cultuur door buitenlandse invloeden. Later is dat een gewichtig thema bij de patriotten.

De derde aflevering (1782-1783) koos duidelijk partij voor de patriotten. Met deze aflevering werden de eerste twee, met verhelderend commentaar, opnieuw uitgegeven. Doel: de Groningers wakker schudden en opwekken tot daden. De gezworenen werden opgeroepen, onafhankelijk van stadhouder en ‘luitenantstadhouder’ (Van Iddekinge), de nieuwe raadslieden te kiezen. In de laatste aflevering riep de Rarekiek de Groningers op tot de burgerwapening.

Te oordelen naar de stijl zijn alle afleveringen van dezelfde, onbekend gebleven hand. Misschien was Gadso Coopmans de auteur. Hij studeerde enige tijd medicijnen in Groningen, huwde een Groningse patriciërsdochter en was bovendien actief patriot.

Lit.: K. ter Laan, ‘Goud en Tjoud’, afleveringen XXVII-XX, Maandblad Groningen 25 (1942) 36-38, 52-54, 68-70, 81-83; Van der Meer, Patriotten.

< >